Program Badań Prenatalnych ma na celu poprawę jakości opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży oraz jej nienarodzonym dzieckiem poprzez zwiększenie dostępności wysokiej klasy badań prenatalnych. W bieżącym roku usunięto wiek kobiety (> 35 r.ż.) jako kryterium kwalifikujące do udziału w Programie, dzięki czemu jest on dostępny dla wszystkich ciężarnych oraz doprecyzowano wiek ciążowy, w którym testy biochemiczne pierwszego trymestru powinny zostać wykonane. Skriningowe (przesiewowe) badania prenatalne wykonuje się w celu zidentyfikowania ciężarnych, u których występuje zwiększone ryzyko urodzenia dziecka z aberracjami chromosomowymi oraz innych powikłań ciąży.
Dział: Metody terapii
Konflikt serologiczny matczyno-płodowy to sytuacja kliniczna, w której na skutek niezgodności antygenowej w zakresie krwinek czerwonych pomiędzy matką a płodem dochodzi do produkcji przeciwciał matczynych, skierowanych przeciwko antygenom płodowym. Najczęstszy typ immunizacji jest wywołany niezgodnością w zakresie antygenu D z układu Rh; rzadziej występują inne postaci konfliktu serologicznego. Badanie w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych do antygenów krwinek czerwonych należy wykonać u każdej ciężarnej – niezależnie od jej grupy krwi. U kobiet, u których stwierdza się immunizację, konieczna jest identyfikacja przeciwciał oraz ocena ich miana. Począwszy od 18. tygodnia ciąży wykonuje się u nich badania przepływów naczyniowych w tętnicy środkowej mózgu. Podwyższone wartości maksymalnej prędkości przepływu świadczą o ciężkiej lub umiarkowanej niedokrwistości płodu, będącej objawem choroby hemolitycznej. Wymaga ona leczenia wewnątrzmacicznego, które polega na wykonywaniu seryjnych transfuzji dopłodowych. Szczególnie ważną rolę odgrywa profilaktyka konfliktu serologicznego u kobiet Rh-ujemnych, u których dotychczas nie wykryto obecności przeciwciał anty-D. Profilaktyka ta polega na podawaniu immunoglobuliny anty-D – zarówno w trakcie ciąży, jak i po jej zakończeniu. Prawidłowo stosowana immunoprofilaktyka w istotny sposób zmniejsza częstość występowania konfliktu serologicznego i choroby hemolitycznej płodu.
Uderzeniom gorąca występującym w okresie menopauzy towarzyszą nasilające się zaburzenia snu, które wpływają na jakość życia. W przypadku przeciwwskazań do hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) konieczne jest zastosowanie alternatywnych metod ich łagodzenia. Celem przedstawionego badania była analiza wpływu ziołowego środka leczniczego zawierającego wyciągi z pyłku kwiatowego i izoflawonów sojowych na dolegliwości związane z menopauzą, w szczególności na zaburzenia snu. Przeprowadzono sześciomiesięczne prospektywne badanie obserwacyjne u kobiet w okresie naturalnej menopauzy, skarżących się na objawy menopauzy i zaburzenia snu. Porównano trzy grupy: 57 kobiet otrzymujących dwie tabletki preparatu ziołowego z wyciągami z pyłku kwiatowego dziennie (grupa A), 60 kobiet otrzymujących jedną tabletkę zawierającą 60 mg izoflawonów dziennie (grupa B) oraz 47 kobiet nieotrzymujących żadnego leczenia (grupa C). Po trzech (T3) i sześciu miesiącach (T6) oceniano liczbę uderzeń gorąca w ciągu doby, nasilenie objawów menopauzy według Indeksu Kuppermana (IK) oraz wyniki Kwestionariusza Jakości Snu Pittsburgh (Pittsburgh Sleep Quality Index – PSQI). W grupach A i B wykazano statystycznie istotne zmniejszenie liczby uderzeń gorąca (p < 0,001) i nasilenia objawów menopauzy według Indeksu Kuppermana (p < 0,001) w okresach od T0 do T3 oraz od T0 do T6. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic między grupami terapeutycznymi w T3, natomiast w T6 wykazano większe zmniejszenie liczby uderzeń gorąca na dobę i większą poprawę oceny według Indeksu Kuppermana w grupie A w porównaniu z grupą B (odpowiednio −48,8% w porówna- niu z −18,4% i −24,4% w porównaniu z −15,4%; p < 0,001). Poprawa ogólnej jakości snu była większa w grupie leczonej wyciągiem z pyłku w porównaniu z grupą otrzymującą izoflawony zarówno po trzech (−24,7% w porównaniu z −9,3%, p < 0,001), jak i po sześciu miesiącach (-52,9% w porównaniu z −4,0%; p < 0,001), głównie w zakresie oceny subiektywnej jakości, latencji i nawykowej efektywności snu.Terapie niehormonalne mogą być skuteczne u kobiet z objawami menopauzy. Po sześciu miesiącach leczenia wyciągi z pyłku kwiatowego mogą przynieść większą poprawę w zakresie uderzeń gorąca, zaburzeń snu i objawów związanych z menopauzą niż izoflawony sojowe. Ziołowy preparat zwierający wyciągi z pyłku kwiatowego jest skuteczny głównie u kobiet, u których najbardziej dokuczliwym objawem jest pogorszenie jakości snu.
Przedwczesne zakończenie ciąży jest wciąż nierozwikłanym zagadnieniem we współczesnym położnictwie. Opracowanie strategii zapobiegania poronieniom i porodom przedwczesnym, z których większość ma charakter idiopatyczny lub jest spowodowana infekcją, nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Obecnie pojawiła się hipoteza, że mikrobiom kobiety ciężarnej, pełniący kluczowe funkcje dla jej zdrowia, przyczynia się do etiologii wielu niepowodzeń położniczych. Zarówno nieprawidłowa flora bakteryjna pochwy, w tym dysbioza o charakterze waginozy bakteryjnej, jak i drożdżyca, zapalenie pochwy tlenową lub mieszaną florą bakteryjną oraz rzęsistkowica mogą się przyczyniać do zapalenia błon płodowych, infekcji wewnątrzmacicznej płodu, uogólnionego zakażenia organizmu matki i dziecka (posocznicy) i połogowego zapalenia śluzówki i mięśniówki macicy. Dlatego tak istotna jest wczesna diagnostyka i leczenie infekcji dróg rodnych u kobiet w ciąży, co może istotnie poprawić wyniki perinatalne.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza (NNŻ) jest nadal najczęstszym rodzajem niedokrwistości w krajach rozwiniętych, dlatego należy jej aktywnie poszukiwać. Jest problemem interdyscyplinarnym. Leczenie NNŻ rozpoczynamy od preparatów doustnych i uzupełniamy odpowiednią dietą. W przypadku całkowitej nietolerancji preparatów doustnych lub braku efektu ich stosowania zalecane jest żelazo dożylne.
Zespół urogenitalny menopauzy (ang. genitourinary syndrome of menopause – GSM) to termin określający objawy ze strony dolnego odcinka układu moczowego wynikające z niedoboru estrogenów, charakterystyczne dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Hipoestrogenizm powoduje zmiany hormonalne i anatomiczne w układzie moczowo-płciowym, a do najczęstszych objawów należą: pieczenie, podrażnienie, suchość sromu i pochwy, dyspareunia, dyzuria, plamienia oraz nawracające zakażenia dróg moczowych. Objawy znacząco obniżają jakość życia, szczególnie wśród pacjentek aktywnych seksualnie. Zastosowanie w terapii mają: środki niehormonalne, terapia hormonalna, selektywne modulatory receptora estrogenowego oraz zabiegi laserowe. Złotym standardem jest leczenie oparte na estrogenach [1].
Wprowadzenie. Foliany i cholina są kluczowymi składnikami odżywczymi, odgrywającymi zasadniczą rolę w rozwoju płodu, szczególnie w kontekście prewencji wad cewy nerwowej (NTDs) i optymalizacji funkcji poznawczych. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie aktualnych rekomendacji dotyczących suplementacji aktywnymi folianami i choliną w okresie przedkoncepcyjnym i ciążowym, z uwzględnieniem stanowisk wiodących towarzystw naukowych.
Metody. Dokonano przeglądu literatury naukowej, analizując wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP), Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oraz American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), jak również publikacje dotyczące metabolizmu folianów i choliny oraz ich wpływu na rozwój płodu.
Wyniki. Suplementacja folianami, zwłaszcza w postaci aktywnego 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF), jest powszechnie zalecana w okresie przedkoncepcyjnym i ciążowym ze względu na jej udowodniony wpływ na zmniejszenie ryzyka NTDs. Cholina, niezbędna do syntezy fosfatydylocholiny i acetylocholiny, odgrywa istotną rolę w rozwoju mózgu płodu. Niedobory choliny są powszechne w populacji kobiet w wieku rozrodczym, co może negatywnie wpływać na rozwój poznawczy dziecka. Wnioski. Odpowiednia podaż aktywnych folianów i choliny w okresie przedkoncepcyjnym i ciążowym jest kluczowa dla zapewnienia prawidłowego rozwoju płodu. Klinicyści powinni uwzględniać indywidualne potrzeby pacjentek, w tym obecność polimorfizmów genu MTHFR, przy doborze odpowiednich preparatów i dawek suplementacyjnych.
Zakażenia pochwy u kobiet w okresie postmenopauzalnym stanowią rosnące wyzwanie kliniczne i społeczne, wynikające z fizjologicznych zmian związanych z niedoborem estrogenów. Spadek stężenia hormonów prowadzi do atrofii błony śluzowej pochwy, zaburzeń mikrobioty oraz wzrostu pH, co sprzyja kolonizacji przez bakterie beztlenowe, grzyby i pierwotniaki. W konsekwencji obserwuje się wzrost częstości infekcji nawrotowych oraz nasilenie objawów zespołu genitourinaryjnego menopauzy (GSM), takich jak suchość, pieczenie, dyspareunia czy zakażenia układu moczowego.
Osteoporoza jest jedną z najczęstszych chorób układu kostnego u osób starszych. Charakteryzuje się zmniejszeniem gęstości mineralnej kości oraz zaburzeniem ich struktury, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Schorzenie to znacząco wpływa na jakość życia pacjentów, ogranicza ich sprawność i zwiększa śmiertelność. Wczesne wykrycie choroby oraz odpowiednia profilaktyka są kluczowe w zapobieganiu jej następstwom. Istotną rolę odgrywa tu pomiar BMD, który pozwala na ocenę ryzyka, wdrożenie leczenia oraz monitorowanie jego skuteczności. Na rozwój osteoporozy wpływają zarówno czynniki modyfikowalne, np. styl życia, jak i czynniki niemodyfikowalne, takie jak wiek czy płeć. Leczenie osteoporozy obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale także modyfikację stylu życia. Kluczowe znaczenie mają regularna aktywność fizyczna, suplementacja wapnia i witaminy D oraz eliminacja czynników ryzyka. W terapii farmakologicznej stosuje się m.in. bisfosfoniany, HTZ, SERM oraz kalcytoninę.
Zespół pęcherza nadaktywnego (OAB) to problem zdrowotny związany z dokuczliwymi parciami naglącymi i zwiększoną częstością oddawania moczu z lub bez towarzyszącego nietrzymaniem, wpływający negatywnie na jakość życia. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie typowych objawów klinicznych, po wykluczeniu innych możliwych przyczyn. Terapia to zmiana stylu życia, a następnie leczenie farmakologiczne, w tym leki z grupy antagonistów receptora muskarynowego (MRA), wśród których znajduje się solifenacyna. Solifenacyna, działająca selektywnie na receptor M3, okazuje się skuteczną opcją terapeutyczną, stosowaną zazwyczaj raz na dobę. Pełna poprawa objawów zauważalna jest zazwyczaj po upływie 2 do 4 tygodni. Mimo potwierdzonej skuteczności, wyzwaniem pozostają częste działania niepożądane, takie jak suchość w jamie ustnej czy zaparcia, a także stosunkowo wysoki odsetek pacjentów przerywających leczenie. Ważne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta oraz podkreślenie znaczenia systematycznego stosowania zaleconej terapii.
Menopauzalny zespół moczowo-płciowy (ang. genitourinary syndrome of menopause – GSM) jest częstym problemem u kobiet po menopauzie, w czasie laktacji oraz po leczeniu onkologicznym. Objawy, takie jak suchość, pieczenie, świąd i dyspareunia (ból odczuwany przed stosunkiem płciowym, w jego trakcie lub po nim) obniżają jakość życia pacjentek. Terapie miejscowe stanowią skuteczną alternatywę dla leczenia hormonalnego. Celem niniejszej pracy jest analiza mechanizmów działania oraz wskazań dwóch wyrobów medycznych: Medivagu® Combi Gelu oraz Prurifemu®. Medivag® Combi Gel zawiera kwasy hialuronowy i mlekowy wspomagające regenerację nabłonka i przywracające fizjologiczne pH pochwy. Prurifem® jest kremem intymnym łagodzącym objawy stanu zapalnego, świądu i podrażnień. Oba wyroby medyczne wykazują korzystne działanie we wspomaganiu leczenia objawów atrofii oraz poprawie komfortu życia kobiet.
Prokalcytonina (PCT) jest cennym biomarkerem zapalnym, który umożliwia szybkie i precyzyjne różnicowanie zakażeń bakteryjnych od wirusowych. W ginekologii, położnictwie oraz neonatologii PCT znajduje zastosowanie w diagnostyce sepsy noworodkowej, zakażeń wewnątrzmacicznych i monitorowaniu skuteczności terapii antybiotykowej. Stężenia PCT rosną szybko w zakażeniach bakteryjnych, a ich spadek jest dobrym wskaźnikiem skuteczności leczenia przeciwdrobnoustrojowego. W ciąży fizjologiczne wartości PCT są niskie, co pozwala na wykorzystanie biomarkera do wykrywania zakażeń, zwłaszcza w stanach, takich jak przedwczesne pęknięcie błon płodowych (PPROM). Terapia antybiotykowa kierowana stężeniem PCT pozwala na ograniczenie nadużywania antybiotyków, redukcję kosztów leczenia i zmniejszenie ryzyka rozwoju antybiotykooporności. Pomimo licznych zalet praktyczne stosowanie PCT wymaga uwzględnienia ograniczeń, takich jak wpływ stresu okołoporodowego czy brak wystandaryzowanych zakresów referencyjnych dla kobiet ciężarnych. Artykuł omawia mechanizmy działania PCT, jej zastosowania kliniczne oraz ograniczenia i perspektywy badawcze, w tym potrzebę standaryzacji norm oraz integracji PCT z innymi biomarkerami celem zwiększenia precyzji diagnostycznej.