Ciąża jest okresem fizjologicznego zwiększenia zapotrzebowania na wiele składników odżywczych. Wzrastająca świadomość pacjentek pozwala na wdrożenie suplementacji ewentualnych niedoborów jeszcze w okresie przed zapłodnieniem. Musimy jednak pamiętać, że nie wszystkie preparaty dostępne na rynku są odpowiednie dla kobiet ciężarnych i muszą być z rozwagą stosowane. Najnowsze wytyczne określają odpowiedni stosunek dostarczanych elementów takich jak żelazo, DHA, witamina D3, jod czy kwas foliowy podczas ciąży. Artykuł ten przybliża najnowsze rekomendacje, które umożliwią dopasowanie odpowiedniej suplementacji. Na jej dobór mają wpływ takie czynniki jak wiek, sytuacja socjoekonomiczna, dieta czy aktywność ruchowa.
Autor: Anna Fuchs
dr n. med.; Zakład Patologii Ciąży, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Centrum Zdrowia Kobiety i Dziecka im. prof. Wojciecha Starzewskiego w Zabrzu
Najczęstszą dysbiozą mikrobiomu pochwy definiowaną jako mikrobiom pochwy niezdominowany przez pałeczki kwasu mlekowego jest bakteryjne zapalenie pochwy, czyli beztlenowa dysbioza polibakteryjna. Inne stany dysbiotyczne mające znaczenie dla zdrowia na świecie to mikrobiota pochwy z dużą liczbą paciorkowców, gronkowców lub Enterobacteriaceae, kandydoza pochwy i rzęsistkowica. Wiedza na temat różnych typów dysbiozy i ich związku z obciążeniem chorobami układu moczowo-płciowego i chorobami układu rozrodczego w ostatnich latach wzrosła. Obciążenie bakteryjnym zapaleniem pochwy jest największe. Najczęstszym i najlepiej zbadanym stanem klinicznym charakteryzującym się dysbiozą pochwy jest waginoza bakteryjna (BV), która wiąże się z subklinicznym zapaleniem pochwy. Od dawna rozpoznawane są również schorzenia pochwy związane z klinicznie jawnym stanem zapalnym. Są to m.in. łuszczące się zapalenie pochwy, zanikowe zapalenie pochwy, kandydoza pochwy i rzęsistkowica. Głównym problemem medycznym w leczeniu zapaleń pochwy jest ich nawrót spowodowany m.in. brakiem eliminacji bakterii sprawczych ze względu na ich oporność na antybiotyki, niewłaściwą dawkę leku lub nieodpowiedni czas trwania leczenia. Dlatego ograniczono stosowanie antybiotyków na rzecz nowoczesnych środków antyseptycznych takich jak: bakterie kwasu mlekowego, jony srebra, kwas borny, chlorheksydyna, chlorek dekwaliny, jodopowidon, poliheksametylen biguanidu.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są powszechnie stosowanymi lekami pierwszego rzutu w leczeniu różnych sytuacji medycznych z zakresu położnictwa i ginekologii. NLPZ oprócz właściwości przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych zapewniają dobre działanie przeciwbólowe. Niesteroidowe leki przeciwzapalne są w większości krajów dostępne bez recepty. Ich stosowanie może wywołać odwracalną niepłodność u ludzi przez hamowanie COX 1 i 2, co uniemożliwia normalne procesy rozrodcze. W związku z tym zaleca się, aby kobiety planujące ciążę unikały lub zmniejszały dawkę aspiryny, NLPZ lub inhibitorów COX-2 [12]. NLPZ w odpowiednich dawkach zmniejszają krwawienie owulacyjne o mniej więcej 30–40% przy mniejszym zmniejszeniu liczby cykli bezowulacyjnych [23]. Są również wykorzystywane w takich schorzeniach jak pierwotne bolesne miesiączkowanie, krwotok miesiączkowy czy tokolioza.
Ból jest jedną z najczęstszych przyczyn, dla których kobiety zgłaszają się do gabinetu ginekologicznego, i każdy lekarz powinien wiedzieć, jak sobie z nim radzić. Ciężarne kobiety często cierpią z powodu bólu, zwłaszcza w dolnej części kręgosłupa i miednicy. Leczenie jest złożone i stanowi wyzwanie, ponieważ może prowadzić do szkodliwych dla płodu i ciąży powikłań, lecz jest niezbędne. Niewystarczająca terapia bólu jest dowiedzionym czynnikiem ryzyka rozwoju np. bólu przewlekłego czy zaburzeń snu u matki. Jednym z najsilniejszych doznań w trakcie kobiecego życia jest ból w trakcie porodu. Wiele pacjentek decyduje się poprosić o znieczulenie. Najczęstsze jest znieczulenie zewnątrzooponowe, które jest obowiązującym złotym standardem. Jednakże może być ono związane z powikłaniami, takimi jak zwiększone ryzyko wystąpienia zmiennych i późnych deceleracji oraz niski jednominutowy wynik Apgar. Co trzecia kobieta cierpi na bolesne miesiączkowanie i większość z nich zażywa niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Jest jednak wiele innych możliwych sposobów leczenia bólu.
Infekcje intymne to problem dotykający bardzo wiele kobiet. Do najczęstszych przyczyn zakażeń zalicza się bakteryjną waginozę (BW) oraz kandydozę pochwy, które stanowią odpowiednio do 50% i 39% przypadków. BW jest schorzeniem, w którym dochodzi do zaburzenia prawidłowej flory bakteryjnej i namnożenia się patogennych bakterii beztlenowych. W leczeniu zastosowanie znajdują głównie preparaty zawierające metronidazol lub klindamycynę. Za wystąpienie kandydozy pochwy najczęściej odpowiadają drożdżaki z gatunku Candida albicans. W zdecydowanej większości przypadków skuteczna jest krótkotrwała terapia miejscowa lub ogólnoustrojowa azolowymi lekami przeciwgrzybiczymi. W patogenezie infekcji intymnych często dochodzi do zaburzeń w naturalnej florze bakteryjnej. Dlatego bardzo istotne jest stosowanie preparatów zawierających kwas mlekowy, np. Medivag żel, zarówno jako dopełnienie leczenia przeciwinfekcyjnego, jak i w profilaktyce nawrotów zakażeń. Działania niepożądane wielu środków leczniczych stosowanych miejscowo w przebiegu zakażeń intymnych to przeważnie suchość, podrażnienie oraz pieczenie sromu i pochwy. Warto wtedy zaproponować pacjentce środek o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwświądowym, np. krem Prurifem.
Niepłodność stanowi obecnie istotny problem wielu par starających się o potomstwo. Podłożem tej przypadłości mogą być wielorakie zaburzenia dotyczące zarówno kobiet, jak i mężczyzn. W ostatnim czasie wzrosło znaczenie diagnozowania niepłodności dzięki rozwojowi technik i stale ulepszanej aparaturze medycznej. Rozpoznanie niepłodności umożliwia dobranie odpowiedniej metody postępowania leczniczego. Szczególnie ciekawe wydaje się przeprowadzenie inseminacji domacicznej, uznawanej za zabieg mniej inwazyjny od zapłodnień pozaustrojowych. Stanowi on rozwiązanie m.in. w przypadku występowania nieprawidłowości nasienia, w zaburzeniach ejakulacji czy przy endometriozie.
Infertility nowadays is an important issue for couples trying to get pregnant. There are multiple causes of infertility for both women and men. Recently diagnosing this condition, due to development of techniques and medical equipment improvement, is increasingly gaining in importance. For this reason it is possible to choose the best method of treatment. Intrauterine insemination is a procedure, less invasive than in vitro fertilization, that might be more and more important in the near future. It is a solution for those who suffer from sperm abnormalities, ejaculation disorders, or endometriosis.
Choroba hemolityczna noworodków nadal pozostaje wyzwaniem w praktyce położniczej. Może ona skutkować nawet zgonem noworodków, stąd niezwykle ważna jest diagnostyka i profilaktyka konfliktu serologicznego. Szczególną uwagę należy zwrócić na monitorowanie ciężarnych Rh-ujemnych, których płód jest Rh-dodatni. Nie można jednak zapomnieć o niezgodności w innych układach grup krwi. W pracy omówiono przyczyny, objawy, powikłania, diagnostykę oraz leczenie.
Hemolytic disease of the newborn is still an important an challenging issue in medical practice. Its consequences include: jaundice, kernicterus, hemolytic anemia, liver damage or neurological dysfunctions. The aim of this work is to present pathophysiology, signs, diagnosis and possible prevention and treatment of the hemolytic disease of the newborn.
Literatura sugeruje pozytywny wpływ preparatów niepokalanka mnisiego (Vitex agnuscastus – VAC) na zniwelowanie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (premenstrual syndrome – PMS), takich jak nerwowość, niepokój, depresja, ból piersi, wzdęcia, a także bóle głowy. Opisywano podobną skuteczność preparatów VAC w porównaniu z pirydoksyną w ogólnej redukcji objawów PMS, natomiast wyższą skuteczność VAC nad preparatami magnezu w przypadku takich objawów, jak bóle brzucha, głowy i pleców, astenia, zaburzenia snu oraz drażliwość. Analiza doniesień poświęconych porównaniu skuteczności VAC i fluoksetyny w leczeniu przedmiesiączkowych zaburzeń dysforyczych (premenstrual dysphoric disorder – PMDD) nie dostarcza jednoznacznej odpowiedzi. W badanym piśmiennictwie wykazano skuteczność i bezpieczeństwo VAC w terapii cyklicznej mastalgii. Wykazano również, że VAC zapobiega częstym przypadkom podwyższenia parametrów wątrobowych w okresie pomenopauzalnym, a także sugerowano możliwość łagodzenia objawów menopauzy. Nie wykazano natomiast skuteczności VAC w pobudzaniu laktacji, regulowaniu poziomu libido ani wpływu na płodność.
The results of the analysis of the literature concerning chasteberry (Vitex agnus castus – VAC), indicate its positive effect on reducing PMS symptoms, such as nervousness, anxiety, depression, breast pain, flatulence, as well as headaches. Efficacy of chasteberry preparations compared to pyridoxine in the overall reduction of PMS symptoms was found similar. Higher VAC efficacy over magnesium preparations in the case of symptoms such as abdominal, head and back pain, asthenia, sleep disorders and irritability was also proven. Comparison of efficacy of VAC and fluoxetine in the treatment of PMDD, provides no clear answer. The analyzed articles demonstrated efficacy and safety of VAC in the therapy of cyclic mastalgia. It was also described that VAC prevents frequent cases of elevated liver parameters in postmenopausal period, and indicated the possibility of amelioration of menopausal symptoms. However, efficacy of VAC in stimulating lactation, regulating the level of libido or its effect on fertility has not been proven.
Jedną z najczęściej stosowanych metod uniknięcia ciąży jest doustna antykoncepcja hormonalna. Na szczególną uwagę zasługuje doustna złożona antykoncepcja o schemacie wydłużonym, ponieważ umożliwia ona kobietom zmniejszenie liczby menstruacji w ciągu roku do zaledwie czterech. Jest to idealna metoda dla młodych, wysportowanych kobiet, dzięki której miesiączka nie ogranicza ich codziennej aktywności. Terapia ta jest również dedykowana starszym kobietom, w okresie perimenopauzy, ponieważ zmniejsza intensywność dokuczliwych objawów, jakie pojawiają się u nich w tym czasie. Badania potwierdziły także skuteczność tych leków w zmniejszeniu bólu towarzyszącego endometriozie, jednak odnotowane zostały także częściej występujące sporadyczne krwawienia.
One of the most common methods of avoiding pregnancy is oral contraception. Extended-cycle combined oral contraception require specific attention, because it enables to decrease in the number of menstruation to only four per year. It’s the perfect method for young, athletic women, thanks to which menstruation does not limit their daily activity. This therapy is also dedicated to older women, during the period of perimenopause, because it reduces the intensity of troublesome symptoms that occur at this time. Studies confirmed the effectiveness of this treatment in lowering the pain in endometriosis, but more frequent occasional bleeding has been also reported.
Jedną z najczęściej stosowanych metod uniknięcia ciąży jest doustna antykoncepcja hormonalna. Na szczególną uwagę zasługuje doustna złożona antykoncepcja o schemacie wydłużonym, ponieważ umożliwia ona kobietom zmniejszenie liczby menstruacji w ciągu roku do zaledwie czterech. Jest to idealna metoda dla młodych, wysportowanych kobiet, dzięki której miesiączka nie ogranicza ich codziennej aktywności. Terapia ta jest również dedykowana starszym kobietom, w okresie perimenopauzy, ponieważ zmniejsza intensywność dokuczliwych objawów, jakie pojawiają się u nich w tym czasie. Badania potwierdziły także skuteczność tych leków w zmniejszeniu bólu towarzyszącego endometriozie, jednak odnotowane zostały także częściej występujące sporadyczne krwawienia.
Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi chorób okolic intymnych są bakterie (22–50%) i grzyby (17–39%). Dolegliwości, takie jak ból, świąd, pieczenie sromu i upławy, są bardzo nieprzyjemne dla pacjentek. Jednak mimo swoich wstydliwych dolegliwości próbują one leczyć się na własną rękę. Diagnostyka zakażenia jest niezwykle istotnym elementem terapii. Zróżnicowanie zakażenia bakteryjnego od grzybiczego pozwala na wdrożenie odpowiedniej metody leczenia. W przypadku waginozy bakteryjnej zaleca się stosowanie metronidazolu lub klindamycyny. Natomiast w zakażeniach wywołanych grzybami z grupy Candida najbardziej popularne są preparaty wielolekowe, jak Pimafucort. Zawierają one nystatynę, neomycynę i hydrokortyzon, działając zarówno przyczynowo (przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie), jak i objawowo (przeciwzapalnie i przeciwświądowo). Preparat wielolekowy nie jest jednak zalecany u kobiet ciężarnych, u których część z tych leków może działać szkodliwie na płód. Dlatego też dostępne są preparaty zawierające samą nystatynę, np. Pimafucin. Schematy leczenia zakażeń, formę leku, dawki i czas terapii dobiera się indywidualnie do pacjentki. Ważne jest, aby eradykacja zakażania była kompletna.
Wyróżnia się dwa gatunki wirusa opryszczki (herpes simplex virus – HSV) – HSV-1 oraz HSV-2. Wirus HSV-1 w głównej mierze odpowiada za zmiany chorobowe błony śluzowej i skóry okolicy jamy ustnej, natomiast HSV-2 wywołuje opryszczkę narządów płciowych i jest najczęstszą przyczyną owrzodzeń narządów płciowych. Za 30–50% przypadków opryszczki genitalnej może odpowiadać HSV-1. Szacuje się, że w roku 2012 na całym świecie 3,7 mld osób poniżej 50. roku życia było zakażonych wirusem HSV-1, natomiast HSV-2 było zakażonych 417 mln. Częstość występowania wirusa HSV-1 wśród kobiet w ciąży jest szacowana na 63%, natomiast wirusa HSV-2 na 22%. Zakażenia zazwyczaj przebiegają bezobjawowo, dlatego często nie są rozpoznawane, co stwarza niebezpieczeństwo epidemiologiczne.