Vulvovaginitis jest najczęstszym problem ginekologii dziecięcej, z którym dziewczynki trafiają do lekarza. Charakterystyczne objawy w połączeniu z prawidłowo przeprowadzoną diagnostyką pozwalają wdrożyć leczenie ukierunkowane na dany patogen. Istotnym jest, aby podczas leczenia infekcji nie zapominać o edukacji pacjenta i wdrożeniu preparatów wspomagających proces rekonwalescencji. Mogą one skrócić czas leczenia, zmniejszyć odczuwanie nieprzyjemnych dolegliwości oraz pozwolić na dłuższy okres bez nawrotów zakażenia.
Autor: Agnieszka Drosdzol-Cop
prof. dr hab. n. med.; Zakład Patologii Ciąży, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
Atrofia urogenitalna (urogenital atrophy – UGA) jest częstym, a jednocześnie dość rzadko zgłaszanym objawem zmniejszonej estrogenizacji. Objawy obejmują: podrażnienie, suchość, bolesność i dyspareunię, częste oddawanie moczu, nietrzymanie moczu oraz parcie naglące. Może wystąpić na każdym etapie życia kobiety, choć częściej w okresie okołomenopauzalnym. Wskazaniem do zastosowania dopochwowego estriolu jest przede wszystkim atrofia urogenitalna oraz postępowanie profilaktyczne w okresie okołooperacyjnym, przy planowanych zabiegach na tkankach pochwy. Terapia miejscowa jest bezpieczniejsza i skuteczniejsza niż leczenie systemowe.
Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) to powszechny problem dotyczący kobiet w wieku rozrodczym. Odczuwany ból może mieć negatywny wpływ na życie, obniżając jego jakość i powodując absencję w pracy lub w szkole. Na bolesne miesiączki skarżą się przede wszystkim młode dziewczęta, u których cykle miesiączkowe są regularne, ale sam patomechanizm dysmenorrhea nie jest dokładnie poznany. Leczenie w pierwszej kolejności polega na wykorzystywaniu NLPZ, z których na szczególną uwagę zasługuje nimesulid mający działanie nie tylko przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, ale również wpływający bezpośrednio na powstawanie bólu, procesu zapalnego, a także łagodzący objawy towarzyszące, takie jak bóle głowy.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedno z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych. Dotyka 10–15% kobiet w wieku rozrodczym i stanowi jedną z głównych przyczyn niepłodności w krajach wysokorozwiniętych. Ta nieprawidłowość metaboliczna występuje u dużej części kobiet z nadwagą i otyłością. W badaniach stwierdzono znaczne zmniejszenie stężenia mio-inozytolu u kobiet z insulinoopornością w przebiegu zespołu policystycznych jajników na skutek występującej w nim hiperinsulinemii, która odpowiada za zaburzenie metabolizmu tego związku w organizmie. Zasadne zatem wydaje się terapeutyczne unormowanie gospodarki inozytolowej w celu poprawy jakości życia pacjentek cierpiących na PCOS.
Powikłaniem operacji ginekologicznych jest ból o różnym nasileniu i pochodzeniu. W codziennej praktyce należy starannie dobrać lek, który będzie dopasowany do potrzeb pacjentek. W rdzeniu kręgowym i mózgu dochodzi do syntezy i aktywacji różnych układów receptorowych, a także do syntezy różnych związków modyfikujących odczuwanie bólu. W leczeniu bólu zastosowanie mają przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak diklofenak, które działają poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn (PG) dzięki blokowaniu enzymów cyklooksygenazy-1 (COX-1) i COX-2 ze względną równoważną siłą.
Laktoferyna (LF) jest glikoproteiną wiążącą żelazo i jednym z najważniejszych bioaktywatorów w mleku i innych wydzielinach biologicznych. Pełni wiele funkcji biologicznych, w tym reguluje wchłanianie żelaza i moduluje odpowiedzi immunologiczne. Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności uznała laktoferynę za bezpieczną substancję, która może być z powodzeniem stosowana u kobiet ciężarnych. Istotną cechą laktoferyny jest jej wielofunkcyjność: ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe i przeciwzapalne. LF reguluje ilość żelaza wchłanianego w jelicie poprzez jego rolę w transporcie żelaza, a także bezpośrednio lub pośrednio chelatuje żelazo. Zastosowanie laktoferyny powoduje zmniejszanie ryzyka porodu przedwczesnego oraz niedokrwistości z niedoborów żelaza, wywiera pozytywy wpływ na mikrobiotę dróg rodnych u ciężarnych.
Antykoncepcja hormonalna zrewolucjonizowała świat medycyny w XX w. Jednakże jej stosowanie może prowadzić do wystąpienia szeregu działań niepożądanych. Jednym z nich jest suchość pochwy, która znacząco może obniżyć jakość życia kobiet, przede wszystkim negatywnie wpływając na ich życie seksualne. Bezpieczną i prostą metodą zapobiegania i leczenia suchości pochwy jest jej prawidłowe nawilżenie poprzez stosowanie dopochwowych globulek z kwasem hialuronowym. Ponadto kwas hialuronowy łagodzi podrażnienia i ułatwia przywrócenie fizjologicznej wartości pH pochwy.
Niedobór żelaza (ang. iron deficiency – ID), którego konsekwencją jest niedokrwistość z niedoboru żelaza (ang. iron-deficiency anemia – IDA), jest częstym deficytem pokarmowym u kobiet w okresie rozrodczym. Grupę szczególnego ryzyka stanowią kobiety ciężarne, kobiety w okresie laktacji oraz kobiety doświadczające obfitych krwawień miesiączkowych (ang. heavy menstrual bleeding – HMB). Nieleczona niedokrwistość może powodować szereg powikłań. W celu diagnostyki niedokrwistości wykonuje się badania laboratoryjne. Uznanym postępowaniem leczniczym w niedokrwistości w położnictwie i ginekologii jest stosowanie diety bogatej w żelazo oraz doustnych preparatów żelaza o przedłużonym działaniu i dobrej tolerancji przez pacjenta.
Bolesne miesiączkowanie często znacznie obniża jakość życia kobiet i stanowi poważny problem zdrowia publicznego. Może negatywnie wpływać na relacje, wyniki w nauce i pracy zawodowej oraz zajęcia towarzyskie, doprowadzając do pogorszenia samooceny w połączeniu z objawami depresyjnymi i lękowymi. Zazwyczaj bolesne miesiączkowanie dotyka młode kobiety w wieku 20–25 lat, często ustępując po pierwszej ciąży. Mimo licznych badań patomechanizm bolesnego miesiączkowania nie jest do końca poznany. Leczenie bolesnego miesiączkowania ma na celu zahamowania nadprodukcji PG, zmniejszenie napięcia macicy lub zahamowanie odczuwania bólu poprzez bezpośrednie działanie przeciwbólowe.
Zadaniem układu odpornościowego każdego organizmu jest obrona przed patogenami i zachowanie równowagi między odpowiedzią prawidłową a patologiczną reakcją zapalną. Ma to szczególne znaczenie w czasie trwania ciąży. W mechanizmie tolerancji uczestniczą głównie limfocyty T regulatorowe oraz komórki NK maciczne. Dodatkowo inne mechanizmy takie jak: bariera łożyska, słaba ekspresja antygenów płodu, ułatwienie immunologiczne pozwalają na rozwój tolerancji pomimo silnie immunogennych antygenów ojcowskich. Płynne przejście z odpowiedzi immunologicznej typu Th1, charakterystycznej dla procesu implantacji, w odpowiedź typu Th2 warunkuje prawidłowy przebieg ciąży, a brak zachowania równowagi immunologicznej prowadzi do powikłań lub niepowodzeń rozrodu.
Endometrioza jest chorobą przewlekłą o szerokim spektrum objawów, a znaczna liczba pacjentek zgłasza je już w okresie dojrzewania. Szczególną uwagę zwracają przewlekły ból miednicy mniejszej i bolesne miesiączki niereagujące na standardową terapię. W razie braku poprawy po leczeniu zachowawczym młodocianym pacjentkom należy zaproponować laparoskopię diagnostyczną. Zmiany endometrialne różnią się morfologicznie od tych spotykanych u dojrzałych kobiet. W leczeniu endometriozy zastosowanie mają doustne tabletki antykoncepcyjne, progestageny, agoniści GnRH oraz chirurgiczne usunięcie zmian.