Kobiety ciężarne powinny szczególnie zadbać o swoją dietę oraz suplementację. Według obowiązujących rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w okresie ciąży należy suplementować kwas foliowy, jod, witaminę D3, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz żelazo [1, 2]. Dodatkowo ważnym, ale mniej znanym preparatem jest laktoferyna, która według najnowszych badań bardzo dobrze wpływa na zdrowie matki oraz płodu.
Laktoferyna (LF) to wielofunkcyjne białko występujące w wielu wydzielinach biologicznych, w tym w mleku matki. Posiada właściwości wiążące/przenoszące żelazo, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i antyrakotwórcze. Unikatowe cechy strukturalne LF zapewniają różnorodne wartości odżywcze i lecznicze.
Jeśli chodzi o funkcje odżywcze, to LF transportuje żelazo i detoksykuje wolne rodniki w płynach biologicznych. Laktoferyna działa przeciwzapalnie, stymulując odpowiedź komórek należących do układu immunologicznego, co pozytywnie wpływa na obniżenie produkcji cytokin prozapalnych (IL-6 i TNF-α). Dzięki temu dochodzi do wygaszania stanu zapalnego, który może negatywnie wpływać na zdrowie i utrzymanie ciąży. Laktoferyna ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne oddziałuje na prawidłowy skład mikroflory pochwy, działając jak prebiotyk, co jest szczególnie ważne, ponieważ według dostępnych badań prawie połowa porodów przedwczesnych jest skutkiem infekcji bakteryjnych spowodowanych zaburzeniami mikrobioty pochwy [3, 4].
POLECAMY
Laktoferyna – profilaktyka niedokrwistości
Żelazo jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla żywych komórek i ma kluczowe znaczenie w czasie ciąży, w szczególności dla rozwijającego się płodu, poprzez transport żelaza przez matkę, a także u noworodków poprzez karmienie piersią. Niedobór żelaza (ID) jest uważany za najczęstszą przyczynę niedokrwistości w ciąży. Dzienne zapotrzebowanie u kobiety ciężarnej zwiększa się o 1 mg w I trymestrze i o 7,5 mg w III trymetrze. Jest to spowodowane zwiększeniem masy mięśnia macicy oraz wzrostem zapotrzebowania rosnącego płodu. Według WHO niedokrwistość definiujemy przy wartości stężenia Hb poniżej 11 g/dl – odpowiednio w każdym trymestrze [1, 2]. Niedobór żelaza powoduje zmęczenie i obniżoną odporność oraz dodatkowo u kobiet w ciąży stanowi czynnik wysokiego ryzyka dla zdrowia matki i dziecka związany z porodem przedwczesnym, opóźnieniem wzrostu płodu, niską masą urodzeniową i gorszym stanem zdrowia noworodka [3, 4].
Na ten moment standardową praktyką przy niedoborach żelaza u kobiet w ciąży nadal pozostaje podawanie doustnych preparatów żelaza. Terapia przynosi oczekiwane efekty, jednakże bardzo często towarzyszą jej dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: dyskomfort żołądkowo-jelitowy matki, nudności, wymioty, biegunki i zaparcia [4]. W celu zminimalizowania nieprzyjemnych dolegliwości przeprowadzono liczne badania dotyczące korzyści odżywczych i terapeutycznych płynących z LF. Wykazano, że doustne podawanie bydlęcej LF skutecznie zapobiega niedoborom żelaza, jak również niedokrwistości u kobiet w ciąży [5].
Laktoferyna w profilaktyce porodów przedwczesnych
W wielu badaniach sprawdzano związek między stanem zapalnym a ciążą. Poronienie i poród przedwczesny (PTD) są ściśle związane z procesami zapalnymi, a w szczególności z zaburzeniami równowagi cytokin. Pod tym względem IL-6 wydaje się odgrywać kluczową rolę jako aktywator ostrej fazy odpowiedzi immunologicznej [6]. Rzeczywiście, w ciążach fizjologicznych równowaga między limfocytami T pomocniczymi 1 (Th1) a Th2 jest silnie ukierunkowana na Th2, odgrywając rolę obronną w relacji płód–matka [6, 7]. Ta równowaga może zostać zaburzona przez procesy zapalne powodujące przesunięcie w kierunku Th1, charakteryzujące się syntezą prozapalnych cytokin biorących udział w stymulacji wydzielania prostaglandyn szyjkowych, kurczliwości macicy, PTD, wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrostu, niskiej masy urodzeniowej i gorszego stanu zdrowia noworodków oraz w ustaleniu zaburzeń homeostazy żelaza w postaci niedokrwistości, często występującej w czasie ciąży [6]. Co więcej, wysokie poziomy IL-6 w płynie owodniowym wiążą się z następczą utratą ciąży, a także z PTD i ograniczeniem wzrostu płodu. Jak już wspomniano, aseptyczne lub septyczne procesy zapalne stanowią czynniki ryzyka PTD.
W dostępnych badaniach wykorzystano bLF do zapobiegania PTD. Stwierdzono w nich, że skojarzone podawanie doustne i dopochwowe bLF stanowi doskonałe leczenie w zapobieganiu (bez żadnych skutków ubocznych) PTD poprzez zmniejszenie zarówno szyjkowo-pochwowej IL-6, jak i prostaglandyny F2a (PGF2a) – głównych aktywatorów skurczów macicy. Co więcej, w innych badaniach przeprowadzonych na kobietach ciężarnych wykazujących wysoki poziom mediatorów prozapalnych w płynie owodniowym jednorazowe podanie dopochwowe bLF (300 mg) na 4 lub 12 godzin przed amniopunkcją było skuteczne w częściowym zmniejszeniu niektórych mediatorów prozapalnych, w tym IL-6 [7].
Podsumowanie
Laktoferyna (LF), wiążąca żelazo wielofunkcyjna glikoproteina należąca do rodziny transferryn, jest obecna w większości wydzielin biologicznych i osiąga szczególnie wysokie stężenia w siarze i mleku matki. Kluczową funkcją laktoferyny jest obrona nieimmunologiczna. Uważa się ją za mediator łączący odpowiedź immunologiczną. Laktoferyna z mleka krowiego (bLF) znalazła swoje szerokie zastosowanie w medycynie ze względu łatwą dostępność. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków uznała laktoferynę jako dodatek do żywności za bezpieczną (GRAS). Wśród licznych działań ochronnych wykazywanych przez to nutraceutyczne białko najważniejsze są działania: przeciwanemiczne, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, immunomodulujące, antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe. Wydaje się więc zasadne suplementowanie laktoferyny wraz z rekomendowanym kwasem foliowym, witaminami, jodem i kwasami tłuszczowymi [5–8].
Piśmiennictwo
- Zimmer M., Sieroszewski P., Oszukowski P. et al. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020; 5 (4): 170–181.
- World Health Organization. Haemoglobin concentrations for the diagnosis od anaemia and assessment of severity. Geneva 2011.
- Hao L., Shan Q., Wei J. et al. Lactoferrin: major physiological functions and applications. Curr Protein Pept Sci 2019; 20 (2): 139–144.
- Wang B., Timilsena Y.P., Blanch E. et al. Lactoferrin: Structure, function, denaturation and digestion. Crit Rev Food Sci Nutr 2019; 59 (4): 580–596.
- Lepanto M.S., Rosa L., Cutone A. et al. Efficacy of lactoferrin oral administration in the treatment of anemia and anemia of inflammation in pregnant and non-pregnant women: an interventional study. Front Immunol 2018; 9: 21–23.
- Behnia F., Sheller S., Menon R. Mechanistic differences leading to infectious and sterile inflammation. Am J Reprod Immunol 2016; 75: 505–518.
- Saito S., Nakashima A., Shima T. et al. Th1/Th2/Th17 and regulatory T-cell paradigm in pregnancy. Am J Reprod Immunol 2010; 63: 601–610.
- Superti F. Lactoferrin from bovine milk: a protective companion for life. Nutrients 2020; 12 (9), 2562.
