Kwas hialuronowy to związek, bez którego nie byłoby wielu odmładzających zabiegów i większości świetnych nawilżających kosmetyków. Cząsteczka ta kryje w sobie jednak wiele fakultatywnych właściwości. Należą do nich właściwości immunomodulujące. Okazuje się, iż sposób w jaki działa kwas hialuronowy w głównej mierze zależy od wielkości jego cząsteczki. Zarówno wielkocząsteczkowy jak i małocząsteczkowy wpływa na procesy zapalne w organizmie oraz neowaskularyzację tkanek. W poniższym artykule zostały opisane szczegółowo zależności pomiędzy masą cząsteczkową HA a jego przenikalnością przez błony komórkowe oraz modulowaniem miejscowych procesów zapalnych. Opisany został korzystny wpływ w miejscowej terapii zakażeń pochwy oraz procesów gojenia się ran śluzówki pochwy. Łatwość modyfikacji chemicznej i łączenia z innymi biomolekułami lub terapeutykami pozwala, aby HA stał się materiałem z wyboru, umożliwiającym powstawanie nowych modyfikacji terapeutycznych, które zależą od regulacji immunologicznej, takiej jak szczepionki, terapia genowa, dostarczanie leków, a także rozwiązanie dla medycyny regeneracyjnej.
Autor: Violetta Skrzypulec-Plinta
prof. dr hab. n. med.; ginekolożka, endokrynolożka, seksuolożka Pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, wieloletnia Kierownik Katedry Zdrowia Kobiety, dwukrotnie obejmowała funkcję Dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu, wspomagając w procesie kształcenia i zdobywania umiejętności pielęgniarki, położne oraz fizjoterapeutów. Prorektor ds. rozwoju i promocji tejże Uczelni w latach 2016 - 2020. W pracy klinicznej swoją pasję zawodową skupia przede wszystkim na problemach niepłodności i towarzyszącym jej zaburzeniom endokrynologicznym, zespołu policystycznych jajników, ginekologii dziecięcej i dziewczęcej oraz menopauzy. Swoje zainteresowania rozwija w dziedzinie ginekologii estetycznej. Profesor Skrzypulec-Plinta została wyróżniona licznymi nagrodami m.in. Hipokrates 2015 oraz odznaczeniem „Lekarz – przyjaciel kobiet”, przyznanym przez pacjentki. Jest również laureatką nagrody za szczególny wkład w interdyscyplinarny rozwój nauki o seksuologii, przyznanej przez PTG. W marcu 2023 roku redakcja Rynku Zdrowia po raz pierwszy przyznała nagrody w rankingu Kobieta Rynku Zdrowia - Profesor Skrzypulec-Plinta znalazła się w gronie 50 najbardziej wpływowych kobiet w ochronie zdrowia w Polsce, w roku 2025 powtórzyła ten sukces. Przez całe “życie medyczne” związana z problemami kobiet, walczy o profilaktykę w medycynie oraz rzetelną edukację zdrowotną i seksualną.
W ostatnich latach odnotowano znaczący wzrost ciąż po 35. roku życia. Pary coraz częściej decydują się na potomstwo w późniejszym czasie. Kobieta po 40. roku życia musi mieć świadomość, że zajście w ciążę jest trudne, ale nie niemożliwe. Niestety, często z niewiedzy kobiet wynika obserwowany wzrost nielegalnych aborcji po 40. roku życia. Kluczową rolę odgrywa odpowiednie poinformowanie pacjentki o tym, że jeżeli współżyje, powinna stosować antykoncepcję, a ok. 45. roku życia wykonać odpowiednie badania, które pozwolą określić, czy nadal pozostaje płodna, czy płodność już całkowicie zanikła. Pozwoli to na podjęcie decyzji o ewentualnym włączeniu hormonalnej terapii zastępczej (HZT) [1].
Nieprawidłowy profil krwawień miesiączkowych występuje u ok. 20–30% dziewcząt. Krwawienia młodocianych definiuje się jako obfite krwawienia ze skrzepami, trwające ponad 7 dni, często prowadzące do anemizacji. Ich etiopatogeneza nie została jeszcze w pełni ustalona. Uważa się, że obfite krwawienia miesiączkowe w okresie dorastania nie mają etiologii organicznej, lecz są spowodowane brakiem owulacji lub niewydolnością lutealną.
Żelazo to bardzo istotny metal przejściowy w organizmie człowieka, który odgrywa główną rolę w wielu procesach metabolicznych. Żelazo należy do pierwiastków warunkujących prawidłowe funkcjonowanie organizmu. W szczególności należy wskazać udział żelaza w pracy układu sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz immunologicznego. Jest substratem w syntezie hemu, głównego składnika hemoglobiny, uczestniczy w reakcjach oksydo-redukcyjnych i immunologicznych oraz w syntezie DNA. Szacuje się, że średnia zawartość żelaza u dorosłej osoby wynosi 4 g, tym samym nie przekracza 0,01% masy ciała.
Określono, że ponad 2 g znajdują się w hemoglobinie, 1 g zmagazynowany jest w komórkach wątroby, a pozostała część w białkach pełniących różnorodne funkcje w organizmie [1, 2].
Występowanie cukrzycy u pacjentek w wieku rozrodczym jest problemem wielopłaszczyznowym. W celu odpowiedniego dobrania antykoncepcji zarówno lekarz pierwszego kontaktu, diabetolog, jak i ginekolog muszą mieć odpowiednią wiedzę na temat najlepszych, nowoczesnych metod antykoncepcji odpowiednich dla kobiet chorych na cukrzycę. Stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej w grupie chorych na cukrzycę, zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD), jest dopuszczalne, jednak wiąże się z pewnymi ograniczeniami [7].
Metody antykoncepcyjne znane są od momentu, kiedy człowiek poznał związek między stosunkiem seksualnym a ciążą. Już od czasów starożytnych powszechne były metody barierowe. Na przestrzeni lat metody antykoncepcyjne zmieniały się, do czasu aż w maju 1960 r. Federal Drug Administration (FDA) zatwierdziła wprowadzenie do sprzedaży złożonej tabletki antykoncepcyjnej (ang. combined oral contraceptive – COC) zawierającej noretisteron oraz mestranol. Pierwsze minipigułki antykoncepcyjne zawierające jako substancję czynną tylko progestageny zadebiutowały na rynku leków w 1973 r. [1].
Jak wiadomo, antykoncepcja hormonalna reguluje cykle menstruacyjne, zmniejsza objętość krwawień, łagodzi objawy związane z napięciem miesiączkowym. Antykoncepcja w postaci plastra antykoncepcyjnego jest z powodzeniem stosowana od 2002 r.
Niewłaściwe nawyki higieniczne kobiet mogą być czynnikiem sprawczym zakażeń układu moczowo-płciowego, alergii, dermatoz sromu i/lub podrażnień zewnętrznych narządów płciowych. Codzienne stosowanie preparatów do higieny intymnej zawierających silne detergenty, konserwanty, substancje koloryzujące i zapachowe może uszkadzać naturalne mechanizmy bariery ochronnej skóry okolic intymnych. U kobiet ciężarnych wymagana jest szczególna dbałość o higienę intymną ze względu na rozpulchnienie śluzówki pochwy i tkanek sromu, zmianę pH, większą zawartość glikogenu oraz spadek zawartości bakterii Lactobacillus produkujących H2O2 [1].
Kobiety, bez względu na wiek i narodowość, dążą do osiągnięcia satysfakcji z posiadania zadbanego, zdrowego ciała. Kolejne etapy życia, przez które przechodzą, wpływają na jego wygląd i kondycję. Fizjologia żeńska zmienia się pod wpływem czynników, takich jak wahania masy ciała, poród, różnego rodzaju zmiany i zaburzenia hormonalne, jak zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome – PCOS) czy menopauza.
W efekcie może dojść do powstania nieprawidłowości, takich jak nadmierne rozluźnienie pochwy, uszkodzenie mięśni dna miednicy, a także zaburzeń w budowie nabłonka pochwy. Ponadto zdarzenia te często prowadzą do pojawienia się bardzo uciążliwych dla kobiety przypadłości, jak: wysiłkowe nietrzymanie moczu, suchość i ból podczas odbywania kontaktów seksualnych czy atrofia pochwy. Zaburzenia te, w zależności od swego nasilenia i czasu trwania, mniej lub bardziej dotkliwie oddziałują na samoocenę, jakość życia, w tym życia seksualnego kobiet.
Obecnie dostępny jest szeroki wachlarz możliwości terapeutycznych, od metod nieinwazyjnych, jak hormonalne żele dopochwowe lub hormonalna terapia menopauzalna, po zabiegi chirurgiczne w zakresie okolic intymnych. Nowym trendem, plasującym się coraz wyżej pod względem bezpieczeństwa i skuteczności stosowania, są stosowane do rewitalizacji pochwy urządzenia energetyczne, w tym lasery. W efekcie ich użycia następuje stymulowanie regeneracji kolagenu, skurcz włókien elastycznych, neowaskularyzacja i poprawa lubrykacji pochwy. Obecnie istnieje coraz większa liczba dowodów naukowych oceniająca bezpieczeństwo i skuteczność stosowania urządzeń laserowych w tym wskazaniu.
Stosowanie wewnątrzmacicznych systemów antykoncepcyjnych ma wiele zalet, m.in. wysoką skuteczność przy zachowanej owulacji, konieczność wykonania tylko jednej czynności do rozpoczęcia długo trwającego zabezpieczenia antykoncepcyjnego, akceptowalne działania niepożądane. Stosowanie systemów wewnątrzmacicznych (ang. intra uterine system – IUS) jest dość rozpowszechnioną metodą antykoncepcyjną. Ten rodzaj metody zapobiegania ciąży jest bardziej ekonomiczny, bezpieczny, efektywny, a przede wszystkim całkowicie odwracalny. Obecnie na świecie antykoncepcję wewnątrzmaciczną stosuje ok. 100 mln kobiet, z czego połowa w krajach Azji [1, 2].
Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome – PCOS) charakteryzuje się jako przewlekły brak jajeczkowania i hiperandrogenizm. Częstość występowania PCOS plasuje się na poziomie nawet 15–20%, gdy stosuje się kryteria rozpoznania Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ang. European Society of Human Reproduction and Embryology – ESHRE) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (ang. American Society for Reproductive Medicine – ASRM). Zespół policystycznych jajników jest prawdopodobnie najbardziej rozpowszechnioną endokrynopatią u kobiet i zdecydowanie najczęstszą przyczyną niepłodności na podłożu cykli bezowulacyjnych. W rzeczywistości wielotorbielowate jajniki były związane z 75% przypadków bezpłodności z brakiem owulacji [1–4]. Celem artykułu jest naświetlenie problemu insulinooporności w PCOS i zbadanie efektywności metforminy stosowanej w monoterapii lub w połączeniu z innymi lekami wywołującymi owulację w przywracaniu regularnych cykli miesiączkowych i owulacji oraz uzyskanie ciąży u kobiet z PCOS.
Za przedwczesne wygasanie czynności jajnika uważa się ustanie czynności jajnika przed 40. rokiem życia Zaburzenie to dotyczy 1 : 10000 kobiet przed 20. rokiem życia, 1 : 1000 kobiet przed 30. rokiem życia oraz 1 : 100 kobiet przed 40. rokiem życia.