Leczenie atrofii i dystrofii pochwy kwasem hialuronowym o drobnocząsteczkowej strukturze BASHYAL™ (Mucovagin Żel)

Atrofia pochwy (zanikowe zapalenie pochwy, ZZP) oraz uderzenia gorąca należą do głównych dolegliwości występujących u kobiet po menopauzie. W przeciwieństwie do objawów naczynioruchowych, które z biegiem czasu ustępują, atrofia pochwy może się nasilać. Szacuje się, że u jednej trzeciej kobiet w okresie okołomenopauzalnym i u połowy w okresie pomenopauzalnym występują tzw. objawy pochwowe spowodowane ZZP. Zanikowe zapalenie pochwy dotyczy nie tylko kobiet w wieku menopauzalnym. Może występować również u młodych kobiet z zaburzeniami hormonalnymi. Ocenia się, że prawie połowa kobiet z ZZP cierpi na dysurię i nawracające zapalenia układu moczowego. Co istotne, obserwuje się, że objawy ze strony układu moczowego najczęściej ustępują po leczeniu zanikowego zapalenia pochwy. Atrofia pochwy wymaga leczenia, jednakże tylko 25% chorych korzysta z pomocy lekarza [1, 2]. 

Kobiety leczone z powodu nowotworu sutka stanowią odrębną grupę chorych z atrofią pochwy. Szacuje się, że 23,4% kobiet leczonych z powodu raka sutka przed menopauzą oraz 61,5% kobiet po menopauzie cierpi na ZZP. Czynnikami, które niezależnie od wieku powodują zmiany zanikowe w pochwie, są brachyterapia i radioterapia [1, 3].

Szacuje się, że u jednej trzeciej kobiet w okresie okołomenopauzalnym i u połowy w okresie pomenopauzalnym występują tzw. objawy pochwowe spowodowane ZZP.

Hipoestrogenizm jest głównym czynnikiem etiologicznym zanikowego zapalenia pochwy. Estrogeny zapobiegają zmianom wstecznym w nabłonku i mięśniówce pochwy, kontrolują wydzielanie śluzu pochwowego dzięki utrzymywaniu właściwego przepływu krwi przez sploty naczyniowe oraz regulują metabolizm tkanki łącznej, wpływając na elastyczność pochwy. Estrogeny pobudzają dojrzewanie nabłonka pochwy i uzyskiwanie glukozy z glikogenu, która jest substratem do produkcji kwasu mlekowego, dzięki działaniu pałeczek kwasu mlekowego, które są naturalnymi komensalami bytującymi w pochwie, zapewniającymi odpowiednią kwasowość środowiska pochwy i zapobiegającymi rozwojowi innych patogenów, np. paciorkowców, gronkowców, Escherichia coli [1, 2]. Spadek produkcji estrogenów może zatem powodować wiele negatywnych zmian w ciele kobiety: zmiany zanikowe warg sromowych większych, ścieńczenie warg sromowych mniejszych, zmniejszenie ilości i obniżenie jakości wydzieliny pochwowej, utratę kolagenu i zdolności zatrzymywania wody przez tkanki pochwy, skrócenie sklepień, wygładzenie fałdów, zmniejszenie elastyczności pochwy oraz jej bladość, suchość i skłonność do tworzenia się wybroczyn oraz nadżerek nabłonka przy minimalnym urazie pochwy, a także zanik napletka łechtaczki. Rozwój opisanych powyżej zmian prowadzi do powstania dolegliwości składających się na kliniczny obraz atrofii pochwy. Do najważniejszych objawów choroby zalicza się: suchość pochwy, podrażnienie i świąd, upławy, bolesne stosunki płciowe oraz krwawienie po stosunku. Występowanie objawów pochwowych powoduje u kobiet po menopauzie obniżenie jakości życia wynikające z dyskomfortu, stresu i zaburzeń seksualności [1, 3, 4, 5].

Leczenie atrofii pochwy zależy od etiologii. Prawidłowo dobrane leczenie jest zależne od stanu klinicznego pacjentki i obejmuje leczenie hormonalne oraz/bądź niehormonalne. W leczeniu hormonalnym stosowane są przede wszystkim estrogeny. Dodatkową możliwością jest zastosowanie progestagenów i androgenów [1, 6].

Dystrofia pochwy

Dystrofia pochwy stopniowo wpływa na zmniejszanie objętości tkanek, co zaburza odżywianie komórek okolic narządów intymnych, w konsekwencji prowadząc do poważnych zmian zwyrodnieniowych. Dystrofia pochwy najczęściej dotyka kobiety po okresie menopauzalnym i jest przyczyną rozwijającego się w następstwie atroficznego zapalenia pochwy. Dystrofia pochwy, a w jej konsekwencji atrofia, są bezpośrednio związane z obniżeniem się syntezy estrogenów w organizmie. 

Histopatolodzy uznają dystrofię za poważną zmianę.

Kwas hialuronowy jest multipotencjalną molekułą.  Sprzyja retencji wody w tkankach, łączy się z cząsteczkami białek, tworząc sieć proteoglikanową. Dodatkowo poprawia transport substancji odżywczych do komórek, wpływa na liczne cytokiny prozapalne, poprawia elastyczność i napięcie tkanek. 

Wyróżniają dystrofię: hiperplastyczną, atroficzną oraz mieszaną. Dystrofia hiperplastyczna w głównej mierze jest spowodowana pogrubieniem i zrogowaceniem skóry sromu. Z innych objawów wyróżnia się uporczywy świąd oraz obrzęk okolic sromu. Dystrofii atroficznej nadaje się także nazwę marskości sromu i przypisuje się jej takie objawy, jak zanikanie skóry sromu, jej pergaminowy wygląd oraz pękanie powierzchni. Mimo iż dystrofie pochwy nie są określane stanami przedrakowymi, należy zaznaczyć, że bezwzględnie wymagają leczenia, ponieważ mogą predestynować do wystąpienia raka sromu [7]. 

Leczenie kwasem hialuronowym

Niehormonalne leczenie atrofii oraz dystrofii pochwy obejmuje stosowanie nawilżaczy pochwy i lubrykantów. Zgodnie z wytycznymi North American Menopause Society środki nawilżające poleca się kobietom, u których występują przeciwwskazania do hormonalnej terapii estrogenowej, bądź które nie tolerują takiej metody leczenia [8]. W tej grupie preparatów na uwagę zasługuje Mucovagin Żel, który ma w składzie kwas hialuronowy o drobnocząsteczkowej strukturze BASHYAL™.

Kwas hialuronowy jest multipotencjalną molekułą. Sprzyja retencji wody w tkankach, łączy się z cząsteczkami białek, tworząc sieć proteoglikanową. Dodatkowo poprawia transport substancji odżywczych do komórek, wpływa na liczne cytokiny prozapalne, poprawia elastyczność i napięcie tkanek. Co istotne, jest nieimmunogenny oraz pobudza produkcję kolagenu, który wpływa na regenerację nabłonka pochwy i ją nawilża. Hydrofilny kwas hialuronowy tworzy na powierzchni nabłonka wielowarstwowego płaskiego pochwy trwały biofilm, który zapobiega utracie wody i elektrolitów. Pozwala to na utrzymanie elastycznego, nawilżonego i zabezpieczonego nabłonka pochwy, nieprzepuszczalnego dla drobnoustrojów. Stosowanie preparatów z kwasem hialuronowym usprawnia procesy gojenia tkanek, regeneracji i łagodzenia podrażnień [9, 10, 11, 12, 13, 14].

Opisane właściwości kwasu hialuronowego pozwalają na zastosowanie go w leczeniu pomenopauzalnej atrofii pochwy. W badaniach Origoni i wsp. wykazano, że zastosowanie preparatów kwasu hialuronowego wpływa na zmniejszenie odczucia suchości pochwy w podobnym odsetku przypadków co w leczeniu opartym na estrogenowej terapii miejscowej [15]. Innym aspektem przemawiającym na korzyść kwasu hialuronowego jest poprawa stopnia nietrzymania moczu, zmniejszenie lub ustąpienie objawów pochwowych oraz brak odczuwania bólu w trakcie współżycia. Kwas hialuronowy jest zalecany także do stosowania wspomagającego w stanach dystrofii wywołanych długotrwałym podawaniem glikokortykoidów [16, 17].

Żele z wysoką zawartością drobnocząsteczkowego kwasu hialuronowego cechują się działaniem bezinwazyjnym. Rozważając możliwości leczenia  pacjentek z atrofią i dystrofią  pochwy, należy mieć na uwadze, że kwas hialuronowy może być stosowany przez długi czas  bez skutków ubocznych.

Żele z wysoką zawartością drobnocząsteczkowego kwasu hialuronowego cechują się działaniem bezinwazyjnym. Mogą być używane przez kobiety w każdym wieku. Ponadto Mucovagin Żel nie zawiera parabenów, barwników i innych substancji drażniących. Preparat jest przeznaczony do użytku wewnętrznego, miejscowo do pochwy lub zewnętrznie w okolicach intymnych (oraz jako lubrykant). Rozważając możliwości leczenia pacjentek z atrofią i dystrofią pochwy, należy mieć na uwadze, że kwas hialuronowy może być stosowany przez długi czas bez skutków ubocznych. 

Współczesne osiągnięcia medycyny dają kobietom możliwość wyboru pomiędzy mniej i bardziej inwazyjnymi metodami poprawy zdrowia intymnego oraz jakości życia. Warto przemyśleć oraz przedyskutować ze specjalistą wybór takiej, która będzie najlepiej dostosowana do naszych potrzeb i realnie poprawi komfort życia.

Piśmiennictwo:

1. Skałba P., Guz M. Zanikowe zapalenie pochwy. Ann Acad Med Siles 2012; 66 (2): 74–78.
2. Position Statement: The role of local vaginal estrogen for treatment of vaginal atrophy in postmenopausal women: 2007 position statement of The North American Menopause Society. Menopause 2007; 14: 357–369.
3. MacBride M.B., Rhodes D.J., Shuster L.T. Vulvovaginal Atrophy. Mayo Clin Proc 2010; 85: 87–94.
4. Mehta A., Bachman G. Vulvovaginal complaints. Clin Obstet Gynecol 2008; 51: 549–555.
5. Jakimiuk A., Podstawski K. Atrofia pochwy. W: Pertyński T. Diagnostyka i terapia wieku menopauzalnego. Urban & Partner. Wrocław 2004.
6. Kuczyńska K., Wołczyński S., Janucik-Gacuta M., Zbroch T. Wpływ hormonalnej terapii zastępczej na biocenozę pochwy kobiet w okresie około- i postmenopauzalnym. Ginekol Pol 2001; 72: 816–824.
7. Tedeschi C., Benvenuti C. Comparison of Vaginal Gel Isoflavones Versus No Topical Treatment in Vaginal Dystrophy: Results of a Preliminary Prospective Study. Gynecol Endocrinol 2012 Aug; 28 (8): 652–654.
8. The 2017 hormone therapy position statement of The North American Menopause Society Menopause 2017; 24 (7): 728–753.
9. Bizoń M., Zielińska A., Sawicki W. Rola kwasu hialuronowego w ginekologii. Zakażenia XXI Wieku 2018; 1 (3): 121–124.
10. Essendoubi M., Gobinet C., Reynaud R. i wsp. Human skin penetration of hyaluronic acid of different molecular weights as probed by Raman spectroscopy. Skin Res Technol 2016; 22 (1): 55–62. Doi: 10.1111/srt.12 228.
11. Origoni M., Cimmino C., Carminati G. Postmenopausal vulvovaginal atrophy (VVA) is positively improved by topical hyaluronic acid application. A prospective, observational study. Eur Rev for Med Pharmacol Sci 2016; 20: 4190–4195.
12. Chen W.Y., Abatangelo G. Functions of hyaluronan in wound repair. Wound Repair Regen 1999; 7: 79–89. 
13. Price R.D., Berry M.G., Navsaria H.A. Hyaluronic acid: the scientific and clinical evidence. J Plast Reconstr Aesthet Surg 2007; 60: 1110–1119. 
14. Donejko M., Przylipiak A., Rysiak E. et al. Hyaluronic acid abrogates ethanol-dependent inhibition of collagen biosynthesis in cultured human fibroblasts. Drug Des Devel Ther 2015; 9: 6225–6233. 
15. Gariboldi S., Palazzo M., Zanobbio L. et al. Low molecular weight hyaluronic acid increases the self-defense of skin epithelium by induction of b-defensin 2 via TLR2 and TLR4. J Immunol 2008; 181 (3): 2103–2110.
16. Nappi R.E., Particco M., Biglia N. et al. Macro-regional variation in attitudes toward and experiences of vulvar and vaginal atrophy among Italian post-menopausal women: a post hoc analysis of REVIVE survey data. Gynecol Endocrinol 2017; 33 (5): 389–394. Doi: 10.1080/09 513 590.2017.1 284 783.
17. Skrzypulec-Plinta V., Dębski R., Paszkowski T. The influence of vaginal non-hormonal therapy containing hyaluronic acid, glycogen and lactic acid on sexual life and vulvovagial atrophy in postmenopausal women. Gin Pol 2014; 31 (1): 66–73.