Aktywność fizyczna kobiet ciężarnych
Physical activity of pregnant women

W obecnych czasach aktywność fizyczna stanowi nieodłączny element zdrowego stylu życia. Regularne uprawianie aktywności fizycznej wpływa na poprawę samopoczucia i sprawności fizycznej, zwiększenie atrakcyjności oraz samoakceptacji, z kolei zmniejszona ruchliwość stanowi jeden z głównych czynników predysponujących do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych [1, 2]. Aktywność fizyczna określana jest jako wszelkie zajęcia, czynności, które są związane z ruchem i wysiłkiem fizycznym, podczas których oddech i praca serca przyspieszają, dając w ten sposób odczucie ciepła oraz wzmożoną potliwość [3]. Inna definicja aktywności fizycznej podaje, że jest to ruch ciała spowodowany przez skurcz mięśni szkieletowych, który wymaga wydatku energetycznego. W skład aktywności ruchowej wchodzi spędzanie czasu wolnego, uprawianie sportu, jak również wykonywanie zawodu [3, 4].

Aktywność fizyczna jest też rozumiana jako forma czynnego wypoczynku w postaci ćwiczeń, zabaw czy dyscyplin sportowych podejmowanych dla rekreacji, przyjemności, zdrowia, zdobywania pewnych umiejętności oraz poprawy zdolności motorycznych [3].

Royal College of Obstetricians and Gynaecologists wnioskuje, że wysiłek fizyczny w ciąży skraca czas trwania porodu oraz zmniejsza ilość komplikacji okołoporodowych. Dodatkowo aktywność fizyczna stanowi skuteczny czynnik zapobiegający uczuciom zmęczenia, osłabienia organizmu kobiety czy stanom depresyjnym wywołanym zmianami hormonalnymi w czasie ciąży. 

Ciąża to niezwykle istotny okres w życiu każdej kobiety, jednak często wiąże się on nie tylko z pozytywnymi emocjami, ale również z negatywnymi odczuciami, takim jak stres, lęk czy obniżony nastrój. Kobiety najczęściej obawiają się samego porodu oraz różnych medycznych komplikacji w przebiegu ciąży. Bardzo często nieprzyjemne doświadczenia na początku ciąży, takie jak nudności, zmęczenie czy silne uczucie lęku, powodują, że ciężarne rezygnują z jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Zachowania zdrowotne ciężarnych kobiet warunkują optymalny przebieg ciąży i zdrowie przyszłej matki. Do czynników mających pozytywny wpływ na organizm kobiet ciężarnych można zaliczyć: prawidłowy sposób odżywiania się, regularną aktywność fizyczną oraz higienę psychiczną [5, 6]. Z licznych badań wywnioskować można, że aktywność fizyczna ciężarnych wpływa pozytywnie na zdrowie nie tylko mamy, ale również dziecka. Jest przede wszystkim silnym czynnikiem profilaktycznym w chorobach krążenia, cukrzycy ciążowej i w korzystny sposób wpływa na samopoczucie przyszłych mam poprzez np. obniżenie poziomu lęku. Przyczynia się także do obniżenia częstotliwości występowania depresji poporodowej, dlatego niezwykle ważna jest edukacja kobiet będących w ciąży [7].

Korzyści wynikających z aktywności ruchowej w ciąży jest bardzo wiele, m.in. to dzięki regularnym ćwiczeniom kobieta wzmacnia swoje ciało, a prawidłowo dobrana aktywność fizyczna może wpływać na wzrost kontroli nad bólem w trakcie porodu [8].

Dodatkowo aktywne kobiety są mniej narażone na stres, niepokój czy zmęczenie związane z porodem, a także szybciej wracają do formy. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists wnioskuje, że wysiłek fizyczny w ciąży skraca czas trwania porodu oraz zmniejsza ilość komplikacji okołoporodowych [9]. Dodatkowo aktywność fizyczna stanowi skuteczny czynnik zapobiegający uczuciom zmęczenia, osłabienia organizmu kobiety czy stanom depresyjnym wywołanym zmianami hormonalnymi w czasie ciąży [10]. Uczestniczenie w zajęciach ruchowych wpływa na poprawę obrazu własnego ciała oraz zwiększenie poczucia swojej wartości [8].

Dowiedziono także, że płody matek aktywnych podczas ciąży posiadają lepszą tolerancję na czynniki stresogenne występujące przed porodem i podczas porodu, co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka zagrożenia dla dziecka. Płody te są bardziej żywotne, posiadają mniej tkanki tłuszczowej i wykazują lepszy rozwój psychomotoryczny [2]. 

Cel

Celem artykułu było sprawdzenie poziomu aktywności fizycznej kobiet przed zajściem w ciążę w porównaniu do aktywności uprawianej w trakcie ciąży oraz poczucia atrakcyjności, akceptacji własnego ciała i kondycji fizycznej mierzonej przez skalę oceny ciała Body Esteem Scale (BES). Dokonano także analizy dotyczącej najczęstszych form aktywności fizycznej oraz ich częstotliwości.

Materiał i metody

Badaniem sondażowym objęto grupę 254 kobiet ciężarnych uczęszczających do szkół rodzenia w województwie śląskim w okresie od stycznia 2018 r. do lutego 2019 r. Kryteria włączenia do badania stanowiły: wiek ciążowy powyżej 14. tygodnia ciąży oraz zgoda respondentek na uczestnictwo w badaniu. Kryteriami wyłączenia z badania były: brak zgody na przeprowadzenie badania, niepoprawnie wypełniony arkusz ankiety, wiek ciążowy poniżej 14. tygodnia ciąży, obciążony wywiad położniczy, w tym wady płodu, cukrzyca ciążowa, nadciśnienie ciążowe, stan przedrzucawkowy, zagrażający poród przedwczesny w obecnej ciąży.

Do badania ostatecznie włączono 176 pacjentek w wieku 30 lat (SD ±5,08). Średnie BMI ciężarnych kobiet wynosiło 25 kg/m2 (SD ±4,90). Średni wiek ciążowy kobiet biorących udział w badaniu wynosił 24 tygodnie (SD ±9,34) – tabela 1. Ponad 60% ankietowanych kobiet zamieszkiwało średnie lub większe miasta.

Tab. 1. Dane antropometryczne

Badanie zostało przeprowadzone przy użyciu metody sondażu diagnostycznego, do którego wykorzystano niżej wymienione narzędzia badawcze:

• autorski kwe...