Kobieta w gabinecie ginekologicznym

Badanie ginekologiczne jest jedną z najbardziej intymnych procedur medycznych. Składa się ono z dwóch zasadniczych części – badania podmiotowego (wywiadu) oraz badania przedmiotowego. Wywiadem nazywa się rozmowę z osobą badaną i dzieli się go na trzy etapy. Etap pierwszy dotyczy historii medycznej pacjentki. W jego ramach poruszane są tematy obecnych i przebytych schorzeń innych układów, które mogłyby oddziaływać na stan narządu rodnego, pierwszej i ostatniej miesiączki oraz utrzymywania kontaktów seksualnych. Dodatkowo rozmawia się na tematy przeszłości położniczej, a także przebytych operacji w obrębie miednicy mniejszej. Druga część wywiadu skupiona jest na aktualnych symptomach badanej. Lekarz zadaje pytania dotyczące krwawień miesięcznych, krwawień niezwiązanych z cyklem miesiączkowym, odczuwania dolegliwości bólowych w obrębie miednicy mniejszej, a także kości krzyżowej. Ważne jest również uzyskanie informacji, czy u pacjentki występuje świąd sromu i pochwy, a także o poczuciu stabilności narządu rodnego. Dalsza część wywiadu powinna zostać zainicjowana przez pacjentkę i dotyczyć kwestii zachodzenia w ciążę oraz odczuwania satysfakcji z życia seksualnego. Na podstawie informacji uzyskanych z wywiadu lekarz decyduje o przebiegu badania przedmiotowego [3]. 

Badanie ginekologiczne powinno być przeprowadzone w sposób, który czyni je doświadczeniem pozytywnym dla kobiet. Jak sugerują Olsson i Gullberg [5] oraz Wendt i wsp. [6], podczas badania ginekologicznego kobiety znajdują się w bardzo niekomfortowej dla nich sytuacji. Badanie narządów rodnych może wywoływać wiele negatywnych uczuć, takich jak strach przed chorobą, ból, zakłopotanie i niezręczność. Niestety, wiele kobiet ma negatywne doświadczenia z badania ginekologicznego [6]. Wijma i wsp. [7] oraz Larsen i wsp. [8] w swoich pracach przedstawili, że kobiety uzyskują niewystarczające informacje na temat przebiegu badania, anatomii i fizjologii ich narządów płciowych. Procedura może być doświadczana jako bardzo nieprzyjemna i upokarzająca [7]. Hilden i wsp. [4] zwracają uwagę na fakt, że oprócz fizycznego dyskomfortu, istotne znaczenie mają czynniki psychologiczne. Kobiety doświadczają wielu uczuć, takich jak zakłopotanie rozbieraniem, obawy o czystość, obawy o zapach pochwy, obawy przed odkryciem stanu patologicznego i obawy przed bólem. Dyskomfort mogą budzić także zimne instrumenty, brak informacji o procedurze i brak łagodności osoby przeprowadzającej badanie. Wspomniani autorzy przedstawiają, że większość wyżej wymienionych aspektów może być jeszcze bardziej kłopotliwa, gdy ginekologiem jest mężczyzna.

Uprzedzenie kobiet do badania ginekologicznego może powodować opóźnienie lub unikanie wizyt u lekarza specjalisty, co potencjalnie ma negatywny wpływ na ich zdrowie [4]. Badania Yanikkerem i wsp. [23] pokazują, że wśród lekarzy również pojawiają się obawy dotyczące badania ginekologicznego, w tym brak pewności co do ich wyników klinicznych, a także niepewność przed domniemanymi nieprawidłowościami. 

Cel pracy

Głównym celem prowadzonych badań była analiza częstości wizyt Polek w gabinecie ginekologicznym, a także próba zbadania głównych powodów spotkań ze specjalistą. Badania miały także na celu określenie najbardziej pożądanych cech dobrego ginekologa. Jednocześnie miały zweryfikować, czy płeć i wykształcenie lekarza jest czynnikiem wpływającym na jego dobór.

Materiał i metody

Do badania włączono grupę 2008 kobiet zamieszkujących na terytorium Polski. Kryterium włączenia do grupy badanych stanowiły: płeć żeńska, ukończenie 18. roku życia, zgoda na udział w badaniu oraz poprawne wypełnienie całości kwestionariusza. Kryterium wyłączenia z grupy badanych było wycofanie się respondenta z wypełnienia kwestionariusza. Uczestnictwo w badaniu było anonimowe i dobrowolne. 

Jako narzędzie badawcze użyto autorskiego kwestionariusza ankiety, składającego się z dwóch części, w którym zawarto metrykę oraz pytania dotyczące wizyt w gabinecie ginekologicznym. Główne pytanie mające na celu podzielenie respondentek na dwie zasadnicze grupy dotyczyło kwestii, czy kiedykolwiek odbyły wizytę u lekarza ginekologa. W zależności od udzielonej odpowiedzi ankietowanym zostały przedstawione odpowiednie zestawy pytań. Końcowa część zawierała trzy pytania wspólne. Dotyczyły one preferowanej płci lekarza, jego cech oraz stopnia naukowego. Kwestionariusz składał się z 23 pytań zamkniętych jednokrotnego i wielokrotnego wyboru oraz jednego pytania otwartego dotyczącego krępujących momentów w gabinecie ginekologicznym. 

Do przeprowadzenia analizy statystycznej użyto programu IBM SPSS Statistics. Za poziom istotności statystycznej przyjęto p < 0,05.

Wyniki

Grupę badanych stanowiło 2008 Polek. Średni wiek respondentek wyniósł 32,7 ±8,4 lat. Najmłodsza uczestniczka badań miała 18 lat, najstarsza 73 lata. Największą grupę stanowiły respondentki z miast zamieszkiwanych przez ponad 100 tys. mieszkańców (68,9%). Najmniej liczną procentowo część respondentów stanowiły respondentki deklarujące zamieszkanie w miejscowości poniżej 20 tys. mieszkańców (7,3%). W przeważającej części przebadane kobiety miały wyższe wykształcenie – 67,9%. Tylko 0,4% respondentek zakończyło edukację na poziome szkoły podstawowej. 

Pytanie filtrujące zmierzało do ustalenia, czy respondentki kiedykolwiek odbyły wizytę u lekarza ginekologa. Kobiety, które odpowiedziały na pytanie twierdząco, stanowiły 93,3% (N = 1871) grupy badanej. 

Ryc. 1. Procentowy rozkład odpowiedzi respondentek na pytanie o częstość wizyt u lekarza ginekologa

Rycina 1 przedstawia rozkład częstości wizyt u lekarza ginekologa. Przynajmniej raz w roku wizytę w gabinecie ginekologicznym odbywa 63,2% (N = 1182) respondentek. 

Respondentki deklarują, że częściej korzystają z prywatnych usług lekarza ginekologa – 68% (N = 1272), pozostała część – 32% (N = 599) korzysta z usług w ramach świadczeń Narodowego Funduszu Zdrowia. 

Wśród procedur wykonywanych podczas ostatniej wizyty u ginekologa najczęściej zgłaszane były: badanie przez pochwę – 96,2% (N = 1800), cytologia – 74,9% (N = 1401), USG dopochwowe – 69,1% (N = 1293) oraz badanie piersi – 41,9% (N = 784). Odpowiedzi: „Inne” dotyczyły m.in. wykonania kardiotokografii oraz pobrania wymazu bakteriologicznego. 

Głównymi przyczynami wizyty u lekarza ginekologa są: kontrola stanu zdrowia – 86,3% (N = 1615), przepisanie środków antykoncepcyjnych – 43,6% (N = 816), konsultacja nagłych objawów ze strony układu moczowo-płciowego – 41,6% (N = 778) oraz prowadzenie ciąży – 11,2% (N = 210). 

Dla znacznej części respondentek – 89,7% (N = 1678) wizyta u ginekologa jest stresującym przeżyciem. Za najbardziej krępujące momenty podczas wizyty kobiety podawały: zdjęcie bielizny – 23,6% (N = 442), położenie się na fotel ginekologiczny – 
37,9% (N = 709) oraz badanie ginekologiczne wewnętrzne – 65,3% (N = 1222). 

Respondentki, które udzieliły na pytanie filtrujące odpowiedzi negatywnej – 6,7% (N = 134), zostały zapytane o powód, dla którego nie odbyły wizyty u ginekologa. Najczęściej wybieranymi odpowiedziami było: uczucie wstydu i skrępowanie – 67,9% (N = 93) oraz brak niepokojących objawów – 16% (N = 22). Wszystkie respondentki zgodnie twierdzą, że w najbliższym czasie zdecydują się na wizytę u lekarza ginekologa. 

Najczęstszą motywacją respondentek do odbycia pierwszej wizyty u lekarza ginekologa jest sytuacja, w której ich stan zdrowia będzie wymagał kontroli – 68,5% (N = 94). Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje rycina 4.
Obie grupy respondentek zostały poproszone o wyrażenie opinii dotyczącej tego, czy płeć lekarza ginekologa ma wpływ na jego wybór. Ponad połowa – 65,3% (N = 1311) odpowiedziała na pytanie twierdząco. Autorzy zestawili wyniki wyżej opisanego pytania z głównym pytaniem filtrującym. Grupa respondentek, które nie odbyły wizyty u lekarza ginekologa, chętniej wybrałaby kobietę jako lekarza prowadzącego. 

Dla znacznej części przebadanych kobiet (79,4%, N = 1594) stopień naukowy nie ma znaczenia przy wyborze lekarza ginekologa. Poddając analizie wcześniej opisywane grupy, autorzy nie zaobserwowali istotnych różnic w odpowiedziach respondentek.

Ostatnie pytanie zadane ankietowanym dotyczyło najbardziej pożądanych cech dobrego lekarza ginekologa. Respondentki zostały poproszone o wybranie najważniejszej dla nich cechy. Wśród kobiet, które odbyły wizytę u lekarza ginekologa, najczęściej wybieraną odpowiedzią była kompetentność – 58,3% (N = 1091), natomiast wśród kobiet, które nie odbyły jeszcze wizyty u ginekologa, dyskretność – 52,6% (N = 72). W obu grupach dostępność była najrzadziej wybieraną cechą. Rycina 6 prezentuje szczegółowy rozkład odpowiedzi respondentek. 

 Ryc. 2. Procentowy rozkład odpowiedzi respondentek na pytanie o wykonywane procedury podczas ostatniej wizyty u ginekologa

Dyskusja

Powszechnie wiadomo, że kluczowym aspektem opieki zdrowotnej jest profilaktyka, w skład której wchodzą m.in. regularne wizyty u lekarzy specjalistów oraz badania specjalistyczne. W przypadku zdrowia intymnego niezbędna jest aktywna postawa kobiet. Zaprezentowane przez autorów badania pokazują, że ponad połowa Polek nie uczęszcza regularnie na badania do lekarzy ginekologów (63,8%). Tylko 36,2% ankietowanych jest pod regularną, stałą opieką lekarzy ginekologów – wizyty odbywają się raz na pół roku bądź częściej. 

Zdecydowana większość respondentek (68%) zadeklarowała, że częściej korzysta z prywatnej opieki ginekologicznej. Zjawisko to potwierdzają w swoich badaniach Piróg i wsp. [22], sugerując, że w prywatnych gabinetach ginekologicznych świadczone są usługi wyższej jakości. Należy pamiętać, że świadczenia ginekologiczno-położnicze dostępne są bez skierowania.

Badanie ginekologiczne jest najczęściej wykonywaną procedurą w praktyce ginekologicznej. Warto zauważyć, że badanie to należy do grupy najbardziej intymnych procedur medycznych [23]. Wykonywane jest ono z wielu powodów. Szczególnie istotne jest w diagnostyce ciążowej oraz jako środek w diagnostyce różnicowej [29]. Wśród przebadanych respondentek 65,3% twierdzi, że badanie ginekologiczne jest dla nich nieprzyjemnym doświadczeniem. Podobne wnioski wysunęło wielu innych autorów [25–27]. Niezbędne jest zatem, aby badanie przeprowadzać w sposób profesjonalny, szanując godność oraz prywatność kobiety. 

Zastanawiający wydaje się fakt, że w trakcie ostatniej wizyty u lekarza ginekologa tylko u 41% respondentek przebadano gruczoły piersiowe. Z analizy zebranego materiału wynika, że badanie piersi nie jest dla pacjentek zabiegiem krępującym. Synowiec-Piłat [24] w swoich badaniach przedstawiła, że dla 87% przebadanych kobiet badanie gruczołów piersiowych jest niezbędnym elementem każdej wizyty u lekarza ginekologa. 

Ryc. 3. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o najbardziej krępujące momenty podczas wizyty u lekarza ginekologa

Zdumiewające jest, że dla 67,9% (N = 93) respondentek wstyd i skrępowanie były głównymi powodami, przez które nie odbyły jeszcze pierwszej wizyty u ginekologa. Według autorów, konieczna jest dalsza analiza tego zjawiska. Zgodnie z zaleceniami American College of Obstetricians and Gynecologists z 2003 r. [15], pierwsza wizyta ginekologiczna powinna mieć miejsce między 13.–15. rokiem życia. Jak sugeruje Łepecka-Klusek [28], w Polsce wizyta w tym wieku to rzadkość. 

Ryc. 4. Procentowy rozkład odpowiedzi respondentek na pytanie o motywację do podjęcia pierwszej wizyty u ginekologa

Wielu badaczy analizowało istotne dla kobiet czynniki wpływające na wybór usługodawcy z zakresu świadczeń medycznych. Przy wyborze specjalistów zajmujących się zdrowiem intymnym oraz zagadnieniami psychospołecznymi kobiety w dużej mierze kierowały się płcią specjalisty [9]. Wiele badań potwierdza, że kobiety w kwestiach położniczo-ginekologicznych preferują specjalistów tej samej płci [10, 11]. W badaniach Sampietro-Colom i wsp. [12] zwrócono uwagę, że pomimo wielu publikacji traktujących o wyborze płci lekarza ginekologa, skupiają się one na dość jednorodnej populacji. Przeważnie były to kobiety rasy kaukaskiej ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Kanady. Późniejsze badania omówiły preferencje kobiet arabskich [13, 14], azjatyskich [16] oraz izraelskich [17, 18]. W wyżej wymienionych badaniach zauważono, że płeć jest najważniejszym czynnikiem determinującym wybór lekarza ginekologa wśród społeczności bardzo religijnych. Co ciekawe, w badaniach własnych zwrócono uwagę na fakt, że przebadane kobiety częściej zwracają uwagę na płeć niż na tytuł naukowy lekarza ginekologa. 
 

Ryc. 5. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o preferowaną płeć lekarza ginekologa w zależności od tego, czy respondentki odbyły wizytę u tego specjalisty

Wielu autorów podaje, że nie tylko płeć ma wpływ na wybór lekarza specjalisty. Gruszka i wsp. [19], Waszyński [20] i Derczyński [21] w swoich badaniach wskazują, że istotnymi elementami wpływającymi na wybór lekarza ginekologa jest indywidualne podejście do pacjenta, doświadczenie lekarza, jego kultura, wyrozumiałość i delikatność podczas badania. Znaczącymi elementami jest także fachowość, uprzejmość, umiejętności interpersonalne oraz komunikacyjne. Nie bez znaczenia pozostaje również sposób przekazywania informacji, a także zaleceń lekarskich. Hilden i wsp. [29]. w swoich badaniach zaznaczyli, że empatyczna postawa lekarza gwarantuje dobry kontakt pomiędzy lekarzem a pacjentką. Badania sugerują, że kobiety za najważniejsze cechy lekarzy ginekologów uznały kompetentność, profesjonalizm, doświadczenie, kulturę osobistą [30]. Badania Szymoniak [27] wskazują, że kobiety oczekują od ginekologów, by w trakcie wizyty byli mili, rozmowni, spokojni oraz uśmiechnięci. Podobne wyniki uzyskali Yanikkerem i wsp. [23]. W badaniach własnych za najbardziej pożądane cechy dobrego lekarza ginekologa uznano kompetencje i dyskretność. 

Respondentki deklarujące się jako osoby niewierzące bądź osoby wierzące, jednak niepraktykujące, częściej odpowiadały, że płeć ginekologa nie ma dla nich znaczenia. Autorzy obliczyli korelację dla przedstawionych zmiennych na poziomie –0,636; p < 0,05. W badaniach McLean i wsp. [14], Chong [16], Amir i wsp. [18]
potwierdzono, że wśród bardzo religijnych społeczności płeć jest najważniejszym czynnikiem determinującym wybór lekarza ginekologa
 

Wnioski

Uzyskane przez autorów wyniki wskazują, że Polki nie badają się regularnie. Wizyta u lekarza ginekologa jest dla nich stresującym przeżyciem, a badanie ginekologiczne powoduje dyskomfort i skrępowanie. Główną motywacją do wizyty ginekologicznej są kontrola stanu zdrowia oraz przepisanie środków antykoncepcyjnych.
 
Dla kobiet istotna jest płeć lekarza ginekologa. Przypisują one także duże znaczenie postawie i zachowaniu lekarza w czasie trwania wizyty. Najbardziej pożądane cechy specjalisty ginekologa to kompetencje i delikatność. 

Kobiety, które nie odbyły jeszcze wizyty ginekologicznej, zdają sobie sprawę z potrzeby jej wykonania. Główną przyczyną tego stanu jest wstyd i skrępowanie. Konieczne jest zatem nasilenie działań edukacyjnych wśród polskich kobiet, mających na celu zapewnienie profilaktyki i odpowiedniej edukacji dotyczącej zdrowia intymnego.

 
Piśmiennictwo

1. Preamble to the Constitution of WHO as adopted by the International Health Conference (1946); signed on 22 July 1946 by the representatives of 61 States (Official Records of WHO, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948. 
2. Bezpieczny fotel? Kampania na rzecz dobrej opieki ginekologicznej. Grupa edukatorów seksualnych Ponton. Raport 2014. 
3. Jakiel G. Badania diagnostyczne w ginekologii. W: Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Ksykiewicz A., Wrońska I. (red.). Wydawnictwo Czelej. Lublin 2003; 403–420. 
4. Hilden M., Sidenius K., Langhoff-Roos J. i wsp. Women’s experiences of the gynecologic examination: factors associated with discomfort. Acta Obstet Gynecol Scand. 2014; 82 (11): 1030–6.
5. Olsson H.M., Gullberg M.T. Fundemental and situational components in a strategy for attaining a positive experience of the pelvic examination: a conceptual approach. Health Care for Women International 1991; 12: 415–429. 
6. Wendt E., Fridlund B., Lidell E. Trust and confirmation in a gynecologic examination situation: a critical incident technique analysis. Acta Obstetricia Gynecologica Scandinavica. 2004; 83: 1208–1215.
7. Wijma B., Gulleberg M., Kjessler B. Attitudes towards pelvic examinations in a random sample of Swedish women. Acta Obstetricia Gynecologica Scandinavica 1998; 77: 422–428.
8. Larsen M., Oldeide C.C., Materud K. Not so bad after all… Women’s experiences of pelvic examination. Family Practice. 1997; 14: 148–152. 
9. Amer-Alshiek J., Alshiek T., Levy Y. i wsp. Israeli Druze women’s sex preferences when choosing obstetricians and gynecologists. Israel Journal of Health Policy Research. 2015; 4: 13. 
10. Chandler P.J., Chandler C., Dabbs M.L. Provider gender preference in obstetrics and gynecology: a military population. Mil Med. 2000; 165: 938–40.
11. Baskett T.F. What women want: don’t call us clients, and we prefer female doctors. J Obstet Gynaecol Can. 2012; 24: 572–4.
12. Sampietro-Colom L., Phillips V.L., Hutchinson A.B. Eliciting women’s preferences in health care: a review of the literature. Int J Technol Assess Health Care. 2004; 20: 145–55.
13. Lafta R.K. Practitioner gender preference among gynecologic patients in Iraq. Health Care Women Int. 2006; 27: 125–30.
14. McLean M., Yahyaei F., Mansoori M. i wsp. Muslim women’s physician preference: beyond obstetrics and gynecology. Health Care Women Int. 2012; 33: 849–76.
15. American College of Obstetricians and Gynecologists. Primary and Preventive Health Care for female Adolescent, Health Care of Adolescents. Washington DC: ACOG; 2003: 1–24.
16. Chong V.H. Gender preference and implications for screening colonoscopy: impact of endoscopy nurses. W J Gastroenterol. 2012; 18: 3590–4.
17. Amir H., Hazan M., Grutz O. i wsp. Gender preference of obstetricians and gynecologists by ultra-orthodox Jewish women. Open Access Scientific Reports. 2012; 1: 1–5.
18. Amir H., Gophen R., Amir-Levy Y. i wsp. Obstetricians and gynecologists: which characteristics do Israeli lesbians prefer? J Obstet Gynaecol Res. 2015; 41: 283–93.
19. Gruszka J., Wrześniewska M., Adamczyk O. Wizyta u ginekologa – aspekt psychologiczny, diagnostyczny i leczniczy. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2014; 20 (2): 126–130.
20. Waszyński E. Zachowanie intymności pacjentki w gabinecie ginekologicznym. Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2000.
21. Derczyński W. Opinie o opiece zdrowotnej. Komunikat z badań CBOS: BS/19/2000, Warszawa 2000.
22. Piróg M., Podgórniak M., Putowski M. i wsp. Opieka ginekologiczna wśród młodych kobiet w Polsce z zastosowaniem technologii medycznych. European Journal of Medical Technologies. 2014; 3 (4): 17–23.
23. Yanikkerem E., Özdemir M., Bingol H. i wsp. Women’s attitudes and expectations regarding gynaecological examination. Midwifery. 2009; 25 (5): 500–508. 
24. Synowiec-Piłat M. Percepcja umiejętności interpersonalnych (komunikacyjnych) lekarzy ginekologów. Ginek Prakt. 2003; 11 (3): 19–24.
25. Chen S.L., Chao Y.M., Tsai D.F. i wsp. Gynecologists’ perception of the patient–physician relationship in pelvic examinations in Taiwan. J Psychosom Obstet Gynecol. 2008; 29: 290–295.
26. Widzowska-Mączyńska K., Wilczak M., Rzymski P. Wpływ wieku, miejsca zamieszkania i wykształcenia na podejście pacjentek do badania ginekologicznego i na częstość ich wizyt u ginekologa. Przegląd Ginekologiczno-Położniczy 2004; 4: 185–189.
27. Szymoniak K. Oczekiwania kobiet wobec badań ginekologicznych. Anales Academia Medica Estetinensis. Rocznik Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2014; 60 (1): 52–59.
28. Łepecka-Klusek C. Opieka nad kobietą w różnych fazach jej życia. Pielęgniastwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
29. Hilden M., Sidenius K., Langhoff-Roos J. i wsp. Women’s experiences of the gynecologic examination: factors associated with discomfort. Acta Obstet Gynecol Scand. 2003; 82: 1030–1036.
30. Rizk D.E., El-Zubeir M.A., Al-Dhaheri A.M. i wsp. Determinants of women’s choice of their obstetrician and gynecologist provider in the UAE. Acta Obstet Gynecol Scand.2005; 84: 48–53.