Hormony tarczycy odgrywają znaczącą rolę zarówno w życiu codziennym, jak i w życiu seksualnym, a choroby tarczycy częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. Niedoczynność tarczycy najczęściej jest wywołana przez chorobę Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne (limfocytowe) zapalenie tarczycy, przez stan po operacyjnym usunięciu tarczycy lub stan po leczeniu jodem promieniotwórczym przy leczeniu nadczynności tarczycy. Do rzadszych przyczyn niedoczynności tarczycy zaliczamy: inne zapalenia tarczycy (np. podostre zapalenie tarczycy, poporodowe zapalenie tarczycy), polekową niedoczynność tarczycy (spowodowaną przez np. amiodaron, interferon) oraz wtórną niedoczynność wywołaną schorzeniami przysadki mózgowej. Głównymi objawami są: zmęczenie, senność, uczucie zimna, przyrost masy ciała, sucha skóra, zmiany barwy głosu [1].
POLECAMY
Zaburzenia seksualne
Hormony tarczycy wywierają również ogromny wpływ na psychikę i zachowania seksualne. Metaanaliza obejmująca 88 kobiet chorujących na niedoczynność tarczycy, 337 na subkliniczną niedoczynność tarczycy oraz 2056 kobiet zdrowych jako grupę kontrolną wykazała, że grupa badawcza w porównaniu do grupy kontrolnej rozwijała istotnie częściej zaburzenia seksualne.
Badania często wykorzystują kwestionariusz FSFI, czyli Indeks Funkcji Seksualnych Kobiet, składający się z sześciu domen:
- ocena pożądania,
- ocena podniecenia,
- ocena lubrykacji,
- ocena orgazmu,
- ocena satysfakcji seksualnej,
- dolegliwości bólowe związane ze współżyciem [2].
Grupa kobiet chorych osiągała niższą punktację według kwestionariusza FSFI we wszystkich wymienionych kategoriach [3].
Leki stosowane w terapii chorób tarczycy mogą dodatkowo potęgować zaburzenia seksualne [3]. W badaniu przeprowadzonym w grupie 390 kobiet, w tym 152 z niedoczynnością tarczycy oraz 238 bez chorób tarczycy, badano wpływ terapii lewotyroksyny na seksualność. Udowodniono, że u kobiet cierpiących na niedoczynność tarczycy i przyjmujących lewotyroksynę występuje większe prawdopodobieństwo, tj. 31,6%, rozwinięcia zaburzeń seksualnych w porównaniu do grupy kobiet zdrowych, u których prawdopodobieństwo wynosi 16,4%. Ponadto kobiety pomimo wprowadzenia organizmu w stan eutyreozy wykazywały większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń niż u kobiet bez współistniejących chorób tarczycy [4]. Wśród ww. zaburzeń seksualnych należy wymienić m.in. zaburzenia pożądania, spadek libido oraz ból podczas stosunku.
Kobiety chorujące na zaburzenia niedoboru hormonów tarczycy rzadziej inicjują stosunek płciowy. Warto zwrócić uwagę, że nie odnotowano zmniejszonej lubrykacji oraz mniejszej liczby orgazmów, co może świadczyć o braku związku między niedoborem hormonów tarczycy a zdolnością do osiągania orgazmów. Zatem może i sam proces inicjacji seksualnej jest utrudniony, jednak liczba orgazmów jest porównywalna do grup badawczych [4].
Należy mieć na uwadze stan psychiczny oraz jakość życia seksualnego podczas doboru terapii w leczeniu niedoczynności tarczycy. Lekarze decydujący o włączaniu leczenia oraz zmianie dawki substytutu powinni wykorzystać wspomniany już kwestionariusz FSFI uwzględniający subiektywną ocenę przez pacjentki samopoczucia i zadowolenia z życia seksualnego [5]. Jest to istotne, gdyż tylko niewielki procent zmagających się z zaburzeniami seksualnymi zgłasza ten problem lekarzowi [3].
Nie wykazano ścisłego związku między poziomem TSH a zaburzeniami seksualnymi w przypadku subklinicznej niedoczynności tarczycy. Kolejne przytaczane badanie kliniczne na grupie 320 kobiet, w tym 250 z nieleczoną autoimmunologiczną chorobą tarczycy, potwierdza wpływ niedoboru hormonów tarczycy na rozwój zaburzeń seksualnych. Ponadto wykazano, że punkt odcięcia hormonu tyreotropowego powyżej 2,75 jest czynnikiem predykcyjnym wystąpienia danych zaburzeń [6].
Warto zauważyć, że po zastosowaniu odpowiedniej substytucji hormonów tarczycy, uregulowaniu gospodarki hormonalnej i wprowadzeniu pacjentów w stan eutyreozy punktacja kwestionariusza FSFI w znaczący sposób uległa poprawie [7]. Autorzy badań wskazują, że po trzech miesiącach leczenia kryteria takie jak poziom pożądania i satysfakcji z życia seksualnego rosną, natomiast zjawisko dyspareunii się zmniejsza. Długotrwała nieleczona niedoczynność tarczycy może w konsekwencji doprowadzić do hiperprolaktynemii, która z kolei skutkuje rozwinięciem zespołu obniżonego popędu
seksualnego [3].
Zmęczenie i zaburzenia psychiczne
Jednym z głównych objawów niedoczynności tarczycy jest spadek energii. W badaniu przeprowadzonym na grupie kobiet cierpiących na choroby tarczycy wykazano, że im niższą wartość TSH i wyższe wartość FT4 odnotowano, tym większe było odczuwalne uczucie zmęczenia [8].
Metaanaliza 19 badań klinicznych na ponad 35 000 badanych wykazała istotnie większe ryzyko rozwinięcia zaburzeń depresyjnych lub lękowych u pacjentów z chorobą Hashimoto, subkliniczną niedoczynnością tarczycy i autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy [9].
Warto zwrócić uwagę na konieczność obserwacji przez położników zmieniających się stanów psychicznych ciężarnych, ponieważ niedobór hormonów tarczycy zwiększa ryzyko autyzmu i zaburzeń funkcji poznawczych u płodu. Obniżony poziom TSH wykazano także u kobiet cierpiących na depresję
poporodową [10].
Zaburzenia funkcji tarczycy często współistnieją z chorobami psychicznymi. Badania wskazują, że poziom hormonów tarczycy jest zaburzony u chorych na schizofrenię i chorobę dwubiegunową. Pacjenci z autoimmunologiczną chorobą tarczycy mają większe ryzyko rozwinięcia zarówno depresji, jak i zaburzeń
lękowych.
Uczucie zmęczenia zarówno fizyczne, jak i psychiczne często towarzyszy cierpiącym na chorobę Hashimoto. Pomimo terapii z wykorzystaniem lewotyroksyny oraz wprowadzenia pacjentów w stan eutyreozy chorzy nadal skarżą się na objawy rezydualne. Należą do nich m.in. zmiany nastroju, osłabienie apetytu, drażliwość i płaczliwość, a także zaburzenia snu i problemy z koncentracją [11]. Badacze wysuwają hipotezę o wpływie terapii redukującej stres na zmniejszenie odpowiedzi humoralnej i produkcję przeciwciał, których wzrost następuje w chorobie Hashimoto [12].
Podsumowanie
Niniejszy artykuł ukazuje, na jak wiele aspektów naszego życia wpływa niedoczynność tarczycy. Pacjentka trafiająca do naszego gabinetu z rozpoznaniem niedoczynności tarczycy musi być traktowana holistycznie. Objawy towarzyszące niedoczynności w znaczący sposób mogą ograniczać zadowolenie pacjentek z życia seksualnego, dlatego tak ważny jest dokładny wywiad przeprowadzony w naszym gabinecie. Ważne jest też, aby zapewnić pacjentkom specjalistyczną diagnostykę endokrynologiczną w razie zgłaszania przez nie objawów powodujących spadek jakości życia
seksualnego.
Piśmiennictwo
- Chaker L., Bianco A.C., Jonklaas J. et al. Hypothyroidism. Lancet 2017 Sep 23; 390 (10 101): 1550–1562. Doi: 10.1016/S0140-6736(17)30 703-1.
- Janus M., Szulc A. Seksuologiczne narzędzia diagnostyczne w Polsce i na świecie. Seksuologia Polska 2015; 13 (1): 31–35.
- Wang Y., Wang H. Effects of hypothyroidism and subclinical hypothyroidism on sexual function: a meta-analysis of studies using the female sexual function index. Sexual Medicine 2020; 8 (2): 156–167.
- Romero-Gómez B., Guerrero-Alonso P., Carmona-Torres J.M. et al. Sexual function in levothyroxine-treated hypothyroid women and women without hypothyroidism: A case-control. International Journal of Environmental Research and Public Health 2020; 7 (12): 4325.
- Bates J.N., Kohn T.P., Pastuszak A.W. Effect of thyroid hormone derangements on sexual function in men and women. Sexual Medicine Reviews 2020; 8 (2): 217–230.
- Bortun A.M.C., Ivan V., Navolan D.B. et al. Thyroid autoimmune disease – Impact on sexual function in young women. Journal of Clinical Medicine 2021; 10 (2): 369.
- Shen M., Li X., Wu W. et al. Is there an association between hypothyroidism and sexual dysfunction: a systematic review and cumulative analysis. Sexual Medicine 2021; 9 (3): 100 345.
- Fischer S., Markert Ch., Strahler J. et al. Thyroid functioning and fatigue in women with functional somatic syndromes – role of early life adversity. Frontiers in Physiology 2018; 9: 564.
- Siegmann E.M., Müller H.H.O., Luecke C. et al. Association of depression and anxiety disorders with autoimmune thyroiditis: a systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry 2018; 75 (6): 577–584.
- Shounak B., Pradhan A. Thyroid hormone: sex-dependent role in nervous system regulation and disease. Biology of Sex Differences 2021; 12 (1): 1–13.
- Martino G., Caputo A., Vicario C.M. et al. Alexithymia, emotional distress, and perceived quality of life in patients with Hashimoto’s thyroiditis. Frontiers in Psychology 2021; 12: 667 237.
- Markomanolaki Z.S., Tigani X., Siamatras T. et al. Stress management in women with Hashimoto’s thyroiditis: a randomized controlled trial. Journal of Molecular Biochemistry 2019; 8 (1): 3–12.