Poprawa jakości życia seksualnego po ciąży

Zdrowie seksualne kobiet jest istotną i ważną częścią życia w każdym wieku. W szczególności ciąża i poród niosą ze sobą zmiany biologiczne, psychologiczne i społeczne, które mogą mieć wpływ na zdrowie seksualne [1–5]. 
Na funkcjonowanie seksualne kobiet po porodzie mogą wpływać wahania hormonalne i fizyczne zmiany w żeńskich narządach płciowych spowodowane porodem. Badania wykazały, że kobiety w okresie poporodowym mogą mieć problemy ze wznowieniem współżycia seksualnego, utratą pożądania, dyspareunią, brakiem nawilżenia, bólem i zmniejszoną zdolnością osiągnięcia orgazmu [1, 6, 7]. Utratę pożądania i dyspareunię należy uznać za dominujące problemy seksualne, których częstość waha się od 22 do 86% [7, 8]. 
Na aktywność seksualną po porodzie mogą mieć również wpływ czynniki psychologiczne, takie jak depresja, lęk, stres rodzicielski, zmęczenie i niezadowolenie z własnego wyglądu [1, 2, 6, 8, 9]. Ponadto odczuwanie bólu podczas stosunku może hamować cykl reakcji seksualnych, co ma negatywny wpływ na wiele wymiarów kobiecej seksualności.
Po urodzeniu dziecka kobieta może się spodziewać zmian w pochwie, w tym zmiany szerokości pochwy, suchości pochwy, krwawienia, bólu podczas seksu, niemożności utrzymania moczu, trudności z osiągnięciem orgazmu, zmiany koloru sromu i ujścia pochwy [1, 7].
Pracownicy służby zdrowia definiują okres rekonwalescencji poporodowej jako pierwsze sześć tygodni po porodzie. Czas potrzebny na powrót do zdrowia może się różnić w zależności od typu porodu i indywidualnych cech kobiety. Osoby, które mają utrzymujące się lub ciężkie objawy, powinny skontaktować się z lekarzem.
Badania wykazały, że 89% kobiet wraca do aktywności seksualnej w ciągu sześciu miesięcy od porodu. Wskaźniki rozpowszechnienia dysfunkcji seksualnych wahają się od 41–83% w drugim i trzecim miesiącu po porodzie do 64% w szóstym miesiącu po porodzie, nie osiągając poziomu sprzed ciąży wynoszącego 38%. Niektóre badania wskazują, że w okresie >18 miesięcy po porodzie kobiety mają wyraźnie niższy poziom przyjemności seksualnej i satysfakcji emocjonalnej. 
Zaburzenia funkcji seksualnych po porodzie są niezwykle powszechne, a ich negatywny wpływ na jakość życia podkreśla potrzebę zrozumienia czynników powodujących to upośledzenie [1 ,7, 8]. 

Patogeneza

Podczas ciąży łożysko wytwarza dwie formy estrogenu – estradiol i estriol, co powoduje gwałtowny wzrost stężenia estrogenu. Po usunięciu łożyska, po urodzeniu dziecka stężenie estrogenu gwałtownie spada, co wiąże się ze spadkiem liczebności Lactobacillus spp. w pochwie. Te bakterie wytwarzają kwas mlekowy i odpowiadają za utrzymanie kwaśnego pH (3,5–4,0), które hamuje rozwój większości drobnoustrojów chorobotwórczych. 
Ponadto kobiety karmiące piersią mają wysokie stężenie prolaktyny, która ma antagonistyczne działanie na produkcję estrogenów. Z tych powodów hipoestrogenemia może się utrzymywać przez cały okres laktacji. 
Zmniejszony poziom estrogenu może powodować atrofię układu moczowo-płciowego, w tym ścieńczenie nabłonka, zmniejszoną elastyczność i zmniejszony przepływ krwi w pochwie. Objawowe hipoestrogenne zmiany sromu i pochwy są często określane jako zanikowe zapalenie pochwy i zazwyczaj objawiają się suchością pochwy, swędzeniem, pieczeniem, podrażnieniem i dyspareunią. Hipoestrogenemia może również powodować objawy ze strony układu moczowego, takie jak dyzuria, parcia na mocz i częste oddawanie moczu [7].

Wiotkość pochwy

Wiotkość pochwy jest powszechną dolegliwością wśród kobiet, które niedawno rodziły. Chociaż pochwa może nie powrócić do kształtu sprzed porodu, nie jest to powód do niepokoju. Jednak kobiety mogą próbować ćwiczeń dna miednicy lub ćwiczeń mięśni Kegla, aby wzmocnić mięśnie pochwy. Może to pomóc w zapobieganiu nietrzymaniu moczu i sprawić również, że seks będzie przyjemniejszy. Jednak przyjemność seksualna jest złożona i istnieje wiele czynników, które mogą na nią wpływać [4]. W razie wystąpienia opisanych wyżej problemów kobieta powinna skontaktować się ze swoim lekarzem ginekologiem.
Bezpośrednio po porodzie nie zaleca się planowych operacji plastycznych, waginoplastyki ani zabiegów wykorzystujących fale radiowe lub laserowe. 

Suchość pochwy

Suchość pochwy podczas porodu i po nim może oznaczać, że tkanka staje się cieńsza, mniej elastyczna i bardziej podatna na urazy. W pochwie mogą się również rozwinąć stany zapalne, co może powodować pieczenie i swędzenie. Z powodu tych zmian stosunek poporodowy może być bolesny lub może wystąpić krwawienie z pochwy. Trzeba jednak pamiętać, że objawy te powinny zniknąć, gdy stężenie estrogenów powróci do normy [6]. 
Co można zalecać naszym pacjentkom? Mimo poporodowej suchości pochwy nadal mogą one prowadzić przyjemne życie seksualne. 

Sposoby na poprawę życia seksualnego po porodzie

• Używanie lubrykantu podczas kontaktu seksualnego.
• Rozważenie stosowania kremu nawilżającego do pochwy co kilka dni.
• Picie wody, dbanie o dobre nawodnienie organizmu.
• Unikanie irygacji i sprayów do higieny osobistej, które mogą podrażniać wrażliwe tkanki pochwy.
• Rozmowa ze swoim partnerem o swoich obawach.
• Przedłużenie gry wstępnej i wypróbowanie różnych technik i pozycji seksualnych.

Bolesność i szwy

Rodzaj, intensywność i czas trwania bólu krocza będą się różnić w zależności od osoby, ale u większości kobiet poprawa powinna nastąpić w ciągu 6–12 tygodni po porodzie.
U mniej więcej 9 na 10 kobiet, które po raz pierwszy przechodzą poród drogą pochwową, wystąpi pęknięcie, otarcie lub nacięcie krocza. Te pacjentki mogą wymagać zaopatrzenia ran szwami. Łagodne pęknięcia krocza, które pojawiają się podczas porodu, mogą się goić kilka dni [10]. Aby w międzyczasie złagodzić ból można:

• przyjmować leki dostępne bez recepty (OTC), takie jak paracetamol,
• stosować okład z lodu, aby schłodzić ten obszar.

Femimed gel – w leczeniu zaburzeń seksualnych po porodzie

Femimed gel zawiera kwas hialuronowy i kwas mlekowy. Jest polecany po porodzie, w czasie trwania laktacji w celu ułatwienia stosunku płciowego w przypadku występowania suchości pochwy.
Kwas hialuronowy jest anionowym, niesiarczanym glikozaminoglikanem pełniącym istotną funkcję w macierzy pozakomórkowej. Znajduje się w skórze, błonie śluzowej pochwy i kilku innych tkankach nabłonkowych. Kwas hialuronowy ma właściwości nawilżające i znacząco wpływa na elastyczność tkanki [11–13]. Dodatkowo bierze udział w kilku mechanizmach gojenia się ran, indukując proliferację komórek i sprzyjając angiogenezie [9, 11, 12]. Sugeruje się, że może on być również zaangażowany w reakcję nabłonka na uszkodzenie tkanki po porodzie i stymulować szybką modyfikację macierzy szyjki macicy i pochwy z powrotem do stanu sprzed ciąży. 
Wcześniejsze odkrycia sugerowały, że stosowanie kwasu hialuronowego wywiera działanie podobne do estrogenów dopochwowych w łagodzeniu objawów związanych z atrofią pochwy u kobiet po menopauzie. Obecne odkrycia ujawniły, że ta miejscowa terapia kwasem hialuronowym w porównaniu z postępowaniem wyczekującym powoduje znaczną poprawę w kilku aspektach funkcji seksualnych, w tym pożądania, podniecenia, lubrykacji, orgazmu, satysfakcji i bólu. Ponadto prowadzi do obniżenia pH pochwy i poprawy stanu troficznego nabłonka pochwy [11].

Piśmiennictwo

1. Gutzeit O., Levy G., Lowenstein L. Postpartum female sexual function: risk factors for postpartum sexual dysfunction. Sex Med 2020 Mar; 8 (1): 8–13.
2. Norhayati M.N., Azman Yacob M. Long-term postpartum effect of severe maternal morbidity on sexual function. Int J Psychiatry Med 2017; 52: 328–344.
3. Serati M., Salvatore S., Siesto G. Female sexual function during pregnancy and after childbirth. J Sex Med 2010; 7: 2782–2790.
4. NCT0 3 493 126 Vaginal estrogen on postpartum atrophy, perineal pain, and sexual function. https://clinicaltrials.gov/show/nct03493126 [accessed: 2019 Dec 5].
5. Avery M.D., Duckett L., Frantzich C.R. The experience of sexuality during breastfeeding among primiparous women. J Midwifery Women’s Heal 2000; 45: 227–237.
6. Rosen N.O., Pukall C. Comparing the prevalence, risk factors, and repercussions of postpartum Genito-pelvic pain and dyspareunia. Sex Med Rev 2016; 4: 126–135.
7. Barrett G., Pendry E., Peacock J. Women’s sexual health after childbirth. BJOG An Int J Obstet Gynaecol 2000; 107: 186–195.
8. Signorello L.B., Harlow B.L., Chekos A.K. Postpartum sexual functioning and its relationship to perineal trauma: A retrospective cohort study of primiparous women. Am J Obstet Gynecol 2001; 184: 881–890.
9. Neuman M.G., Nanau R.M., Oruna-Sanchez L. et al. Hyaluronic acid and wound healing. J Pharm Pharm Sci 2015; 18 (1): 53–60. 
10. Ducarme G., Hamel J.F., Brun S. et al. Sexual function and postpartum depression 6 months after attempted operative vaginal delivery according to fetal head station: A prospective population-based cohort study. PloS One 2017; 12 (6): e0178915. 
11. Gustavino C., Sala P., Cusini N. et al. Efficacy and safety of prolonged-release hyaluronic acid derivative vaginal application in the postpartum period: a prospective randomised clinical trial. Ann Med 2021: 53 (1): 1589–1597. 
12. Litwiniuk M., Krejner A., Speyrer M.S. et al. Hyaluronic acid in inflammation and tissue regeneration. Wounds 2016; 28 (3): 78–88. 
13. Garantziotis S., Savani R.C. Hyaluronan biology: a complex balancing act of structure, function, location and context. Matrix Biol 2019; 78–79: 1–10.