Pielęgnacja skóry w każdym wieku

Skóra jest największym narządem człowieka zajmującym powierzchnię 1,5–2 m2. Stanowi 6% masy ciała. Jej całkowita waga z tkanką podskórną wynosi 18–20 kg. Grubość skóry różni się w poszczególnych obszarach ciała i wynosi 0,5–4 mm. Dzieci, kobiety i ludzie starsi mają cieńszą skórę. Najgrubszy naskórek znajduje się na podeszwach stóp, a najcieńszy na powiekach. Skóra jest narządem o złożonej budowie wielowarstwowej. Przystosowanym do pełnienia wielu funkcji. Bierze udział w regulacji przeznaskórkowej utraty wody (transepidermal water loss – TEWL) dzięki obecności substancji międzykomórkowej warstwy rogowej naskórka oraz płaszcza wodno-lipidowego. Skóra stanowi barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi fizycznymi, chemicznymi, mechanicznymi i biologicznymi. Bierze udział w termoregulacji poprzez kurczenie i rozkurczanie łożyska naczyniowego oraz wydzielanie potu. Skóra jest narządem bogatym w receptory czucia – ciepła, dotyku, bólu, świądu. Uczestniczy w melanogenezie, w gospodarce witaminowej – wytwarzanie witaminy D oraz w czynności resorbcyjnej – wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, K) oraz niektórych hormonów i leków. Bierze udział w procesach odporności organizmu (skin-associated lymphoid tissu – SALT), nadaje ciału postać i kształt. 

Skóra różni się w budowie i funkcji zależności od wieku. Skóra dzieci, a w szczególności skóra noworodków i wcześniaków, wykazuje niedojrzałość poszczególnych struktur. Różnice te wynikają ze wzmożonej przepuszczalności warstwy rogowej, ograniczonej aktywności gruczołów łojowych i potowych oraz pH, które zbliżone jest do obojętnego. Dlatego tak ważne jest, aby pielęgnacja skóry dzieci uwzględniała zarówno różnice fizjologiczne, jak i anatomiczne [1]. Kosmetyki dla niemowląt nie powinny zawierać sztucznych barwników, silnych konserwantów ani substancji zapachowych. Częstym problemem u niemowląt jest występowanie zmian łojotokowych, zwłaszcza w obrębie skóry owłosionej głowy. W tych przypadkach stosuje się preparaty zawierające mocznik, kwas mlekowy, d-pantenol, alantoinę. Również okolica pieluszkowa jest częstym miejscem, gdzie dochodzi do podrażnień. Pieluszki powinny być zmieniane co 3–4 godziny z dokładnym osuszaniem fałdów. W kremach do pielęgnacji tej okolicy ciała zawarte są m.in. tlenek cynku, alantoina, D-pantenol. Budowa skóry dziecka stopniowo się zmienia i pod koniec 3. roku życia przypomina już skórę człowieka dorosłego. W okresie pokwitania w skórze nasila się łojotok i pojawiają się zmiany trądzikowe. Trądzik dotyczy 80–100% osób pomiędzy 11.–30. rokiem życia. [2]. Szczyt zapadalności przypada na 14.–17. rok życia u kobiet oraz 16.–19. rok życia u chłopców [2].

U 85% osób trądzik ma charakter łagodny, natomiast u 15% występuje pod ciężką postacią, pozostawiając po sobie blizny i przebarwienia pozapalne [2]. Blizny potrądzikowe niejednokrotnie stanowią istotny problem natury psychicznej. Pielęgnacja skóry w trądziku odgrywa bardzo ważną rolę i czasami jest nawet wystarczająca do utrzymania dobrego stanu skóry. Skóra w trądziku ma cechy skóry łojotokowej lub mieszanej. Stosowane dremokosmetyki powinny zawierać składniki o działaniu przeciwłojotokowym,
złuszczającym i pobudzającym proces odnowy komórkowej, nawilżającym i łagodzącym oraz matującym i zapewniającym świeży wygląd i uczucie komfortu przez cały dzień [2]. Płyny, żele, pianki do zmywania twarzy powinny mieć pH 5,0–7,0. Należy unikać preparatów zawierających alkohol. Nawet w przypadku skóry tłustej ważne jest prawidłowe nawilżenie. Pudry i korektory powinny być tak dobrane, aby nie miały działania komedogennego. Gąbki i pędzle do podkładów powinny być regularnie myte i dezynfekowane. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne uważa, że zabiegi mechanicznego oczyszczania skóry nie powinny być stosowane. W terapii przebarwień potrądzikowych zalecane jest wykorzystywanie peelingów chemicznych oraz zabiegów laserowych. W przypadku blizn potrądzikowych wdraża się peelingi chemiczne, dermabrazję mechaniczną, laseroterapię, czasami krioterapię, doogniskowe wstrzykiwanie glikokortykosteroidów, żele i plastry silikonowe [2].

Zdolność skóry do regulowania poziomu nawodnienia i koncentracji wody w górnych warstwach zależy od trzech głównych czynników: lipidów warstwy rogowej, naturalnego czynnika nawilżającego (natural moisturizing factor – NMF) oraz akwaporyn. 

Preparat Bio-Oil może byś stosowany jako pomocnicze leczenie w bliznach potrądzikowych. W przeprowadzonym badaniu z randomizacją wśród osób ze świeżymi bliznami potrądzikowymi u ponad 84% uczestników zaobserwowało poprawę wyglądu blizn po trądziku, a ponad 90% odnotowało poprawę kolorytu blizn.

Najlepsze wyniki w klinicznej ocenie działania Bio-Oil osiągnął w zakresie zdolności redukcji rumienia lub zaczerwienień plamistych (płaskich) blizn po trądziku, przy ogólnym rozjaśnieniu skóry [3]. Użycie Bio-Oil nie powodowało nasilenia trądziku i nie zwiększało wydzielania łoju.

W kolejnych dekadach życia dość powszechnym problemem jest suchość skóry, występująca u ok. 15–20% osób dorosłych populacji kaukaskiej [4], a jej nasilenie zwiększa się wraz z wiekiem – u osób po 60. roku życia może sięgnąć nawet 100%. Przyczyną suchej skóry mogą być zarówno zewnątrzpochodne czynniki środowiskowe, takie jak centralne ogrzewanie, klimatyzacja, niska wilgotność otoczenia, promieniowanie ultrafioletowe, czynniki drażniące w środowisku pracy, jak i niewłaściwa pielęgnacja skóry, agresywne środki myjące i detergenty, gorące i długie kąpiele, preparaty zawierające alkohol. Sucha skóra pojawia się w wyniku biologicznych procesów starzenia powodujących obniżanie poziomu lipidów w warstwie rogowej naskórka. Suchość skóry może towarzyszyć takim chorobom, jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy, mocznica, niedożywienie, anoreksja, nowotwory narządów wewnętrznych, zaburzenia hormonalne u kobiet. Niektóre leki, zwłaszcza moczopędne, powodują odwodnienie organizmu, co z kolei może prowadzić do suchości skóry. Również dieta ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ nienasycone kwasy tłuszczowe są podstawowym składnikiem lipidów międzykomórkowych warstwy rogowej [5].

Fizjologicznie zawartość wody w warstwie rogowej naskórka powinna być większa od 10% [6]. Wzrost TEWL następuje, gdy nieprawidłowo funkcjonująca bariera skóry pozwala na nadmierną utratę wilgoci [7]. Zdolność skóry do regulowania poziomu nawodnienia i koncentracji wody w górnych warstwach zależy od trzech głównych czynników: lipidów warstwy rogowej, naturalnego czynnika nawilżającego (natural moisturizing factor – NMF) oraz akwaporyn. Skóra sucha, ze względu na złożoność przyczyn jej powstawania, wymaga starannego doboru preparatów pielęgnacyjnych i leczniczych. W terapii suchości skóry zwiększa się stan nawodnienia warstwy rogowej środkami uszczelniającymi lub utrzymującymi wilgotność oraz stara się wygładzić szorstką powierzchnię skóry [7].

Podstawą pielęgnacji suchej skóry jest nie tylko właściwy dobór odpowiednich preparatów, ale również ich właściwe stosowanie. Aby osiągnąć zamierzony efekt nawilżenia skóry, każdy etap codziennej pielęgnacji musi uwzględniać jej potrzeby. Preparaty te powinny zawierać zarówno substancje o charakterze hydro-, jak i lipofilowym. Jako terapię uzupełniającą w przypadku skóry suchej można zastosować preparat Bio-Oil. Odbudowuje on naturalną barierę lipidową skóry, pomagając przywrócić jej funkcję ochronną, którą jest zatrzymywanie wilgoci. Skuteczność tego produktu jest potwierdzona licznymi badaniami klinicznymi [8].

Z medycznego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na bezpieczeństwo produktu Bio-Oil. Został on poddany ocenie zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) w sprawie produktów kosmetycznych pod kątem toksyczności, budowy chemicznej, stężenia składników i całkowitego poziomu dziennego narażenia na każdy składnik. Produkt uznano za bezpieczny. 

W terapii suchości skóry zwiększa się stan nawodnienia warstwy rogowej środkami uszczelniającymi lub utrzymującymi wilgotność oraz stara się wygładzić szorstką powierzchnię skóry. 

Kolejnym problemem skóry dojrzałej jest jej starzenie. Proces starzenia obejmuje wszystkie warstwy – od naskórka do tkanki podskórnej. Starzenie skóry jest procesem nieuniknionym, postępuje z czasem, nie można go zatrzymać, ale można spowolnić. Z wiekiem skóra traci elastyczność, pojawiają się zaburzenia jej funkcji barierowej i większa podatność na choroby nowotworowe. Skóra staje się sucha, szorstka, nieprzyjemna w dotyku, swędząca. Mogą ujawnić się zmiany pigmentacyjne, plamy soczewicowate, odbarwienia, rogowacenia słoneczne, zaburzenia faktury skóry, zażółcenie oraz utrata cielistego, różowego koloru.

Starzejącą się skórę cechuje stopniowe pojawianie się zmarszczek i delikatnych linii. Ekspozycja na słońce w 80% odpowiedzialna jest za starzenie skóry. Rabe [9, 10] dokonała podziału sposobu leczenia i profilaktyki starzenia się skóry na trzy główne etapy. Pierwszym etapem jest kontrolowanie czynników ryzyka, zanim pojawi się choroba. Tutaj podstawą pielęgnacji jest ochrona przeciwsłoneczna. W drugim etapie zapobiega się konsekwencjom starzenia poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie. W tym okresie preparaty do pielęgnacji powinny zwierać środki nawilżające odbudowujące warstwę lipidową, antyoksydanty (witamina C, E, koenzym Q10, wyciągi z zielonej herbaty), fitohormony – estrogeny, retinoidy. W trzecim etapie do leczenia skóry starzejącej się wprowadzane są peelingi chemiczne, mikrodermabrazja, lasery, toksyna botulinowa i wypełniacze tkanek miękkich. Wspomniany już wyżej preparat Bio-Oil można również z powodzeniem stosować jako produkt wspomagający w przypadku skóry starzejącej się. W badaniach z randomizacją oceniano efekty stosowania tego produktu w przypadku skóry z fotouszkodzeniami. Oceniano skórę dekoltu, dolnej części nóg i ramion pod kątem ogólnego wyglądu skóry, zmarszczek, suchości/łuszczenia, widocznej nierówności/gładkości skóry, nierówności/gładkości skóry w dotyku. Po 12 tygodniach stosowania uzyskano istotnie statystyczną poprawę w zakresie ogólnego wyglądu skóry na dekolcie, dolnej partii nóg i ramionach u 89% uczestniczek [11].

Piśmiennictwo

1. Sadowska-Przytocka A., Operacz M. Pieluszkowe zapalenie skóry i odparzenia skóry u dzieci. Forum Pediatrii Praktycznej. Studium przypadków 2017; 15. //forumpediatrii.pl/artykul/pieluszkowe-zapalenie-skory-i-odparzenia-skory-u-dzieci (dostęp z dnia 29.09.2018).
2. Szepietowski J., Kapińska-Mrowiecka M., Kaszuba A. i wsp. Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przegl Dermatol 2012; 99: 649–673.
3. Bio-Oil Photobiology Laboratory of the Medical University of South Africa. //www.bio-oil.com/pl/pl-pl/original/clinical-trials/acne-scar-study-2012 (dostęp z dnia 29.09.2018).
4. Kacalak-Rzepka A., Bielecka-Grzela S., Klimowicz A. i wsp. Sucha skóra jako problem dermatologiczny i kosmetyczny. Annales Academiae Medicae Stetinensis 2008; 54: 54–57.
5. Jałowska M., Adamska K. Leczenie objawów i dolegliwości wywołanych suchością skóry. Aesthetica 2017; 2 (20): 86–90.
6. Draelos Z.D. Therapeutic moisturizers. Dermatol Clin. 2000; 18: 597.
7. Baumann L. Dermatologia estetyczna. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2013. 
8. Bio-Oil Photobiology Laboratory of the Medical University of South Africa. //www.bio-oil.com/pl/pl-pl/original/clinical-trials/dehydrated-skin-study-2011 (dostęp z dnia 29.09.2018).
9. Rabe J.H., Mamelak A.J., McElgunn P.J. i wsp. Photoaging mechanism and repair. J Am Acad Derm 2006; 55: 1–29.
10. Rhein L.D., Fluhr J.W. Starzenie się skóry. Placek W. (red.). MedPharm Polska, Wrocław 2013.
11. Bio-Oil Photobiology Laboratory of the Medical University of South Africa. //www.bio-oil.com/pl/pl-pl/original/clinical-trials/ageing-skin-study-2011 (dostęp z dnia 29.09.2018).