Człowiek i seksualność to pojęcia integralne, funkcjonujące od czasów starożytnych. Światowa Organizacja Zdrowia Seksualnego (2014) opisuje seksualność jako narzędzie w osiągnięciu ogólnego dobrostanu i satysfakcji życiowej. Nieodłącznym elementem tych dwóch określeń pozostaje piękno, zwłaszcza fizyczne, którego koncept na przestrzeni lat ewoluował, osiągając współczesne standardy. Rozwój technologii oraz medycyny znacząco przyczynił się do zmian w postrzeganiu piękna oraz składowych jego oceny, wpływając także na samoocenę jednostki i coraz częściej manifestując się w dążeniu do nieosiągalnej sylwetki bądź rysów twarzy. Tymczasem samoświadomość naturalnych ograniczeń oraz realnych komponentów ciała, jego potrzeb oraz funkcji jest niezbędna do prawidłowej egzystencji w społeczeństwie oraz osiągnięcia wspomnianej wcześniej satysfakcji seksualnej.
POLECAMY
Cel pracy
W pracy przedstawiono wyniki badań własnych, których celem było określenie związków istniejących pomiędzy samooceną ciała respondentów a osiąganą satysfakcją seksualną, a także oszacowanie poziomu zadowolenia z własnej fizyczności oraz jakości życia seksualnego. Badanie miało również określić związek między samooceną ciała a stosunkiem wzrostu do masy ciała, prezentowanym przez współczynnik BMI (body mass index).
Kanon piękna
Zmieniający się na przestrzeni czasu kanon piękna i moda doprowadziły do zwiększenia się presji na posiadanie ciała idealnego, jak najbardziej zbliżonego do wzoru aktualnego w danym okresie. Proporcje wyniesione ze starożytności [3], wielokrotnie przekształcane i zniekształcane, doprowadziły do zmiany w postrzeganiu człowieka jako wielopłaszczyznowej całości, wynosząc atrakcyjność fizyczną ponad resztę i doprowadzając do identyfikowania tożsamości kobiecej z cielesnością, a subiektywną ocenę własnej aparycji z oceną własnej kobiecości.
Obecnie w mediach społecznościowych można zauważyć rosnącą popularność ruchu body positivity, który jest głosem kobiet świadomych własnego ciała, wychodzącym naprzeciw nierealnym ideałom i wizerunkom poprawianym w Photoshopie. Obrazy, bo na nich opiera się głównie współczesny przekaz medialny, ukazują kobiece ciało z naturalnymi cechami, takimi jak rozstępy i cellulit, zwracając uwagę na odrębność każdego człowieka i możliwość dostrzegania piękna poza cyfrowo opracowanymi okładkami czasopism [1]. Jest to opozycja skierowana w stronę mediów, które w ofensywny sposób definiują wzorce, tworząc „obiekt pożądania” niemożliwy do osiągnięcia, złożony właściwie tylko z zewnętrznego wyglądu i szczupłej sylwetki [2].
Metoda
Podczas badania wykorzystano dwa standaryzowane kwestionariusze ankiety:
- Skalę Oceny Ciała (body esteem scale) składającą się z 35 pytań dotyczących samozadowolenia z poszczególnych, wyizolowanych w danym pytaniu części ciała,
- Kwestionariusz Satysfakcji Seksualnej składający się z 10 pytań dotyczących samooceny osiąganej satysfakcji seksualnej.
Dodanie pytań o wagę i wzrost pozwoliło obliczyć wskaźnik BMI każdego respondenta i określić dla niego odpowiednie miejsce w klasyfikacji wagi według wskaźnika BMI, ustalonej przez Światową Organizację Zdrowia. Odpowiedzi w Skali Oceny Ciała bazowały na pięciostopniowej skali Likerta, podczas gdy Kwestionariusz Satysfakcji Seksualnej zawierał skalę czterostopniową. Wraz z dołączonymi pytaniami dotyczącymi danych socjodemograficznych oraz wzrostu i wagi, kwestionariusz ankiety podzielono na następujące bloki:
- I – „metryka” zawierająca pytania obejmujące dane socjodemograficzne grupy badanej,
- II – Skala Oceny Ciała,
- III – Kwestionariusz Satysfakcji Seksualnej,
- IV – pytania dotyczące wzrostu i wagi.
Wyniki zostały opracowane przy użyciu akrusza kalkulacyjnego Libre Office Calc oraz programu statystycznego GNU PSPP.
Przebieg badań
Przedsięwzięte badania przeprowadzono w maju 2018 r. Kwestionariusz ze względu na zawartość pytań dotyczących sfery intymnej człowieka rozprowadzono internetowo metodą kuli śnieżnej. Kryteriami włączenia do badania były obywatelstwo polskie, znajomość języka polskiego oraz wiek powyżej 18 lat. Kryteria wyłączenia stanowiły wycofanie, zgody na badanie, brak kompletnie wypełnionego kwestionariusza oraz wiek poniżej 18 lat. Udział w badaniu był dobrowolny, a respondenci zostali poinformowani o celu badania.
Charakterystyka grupy badanej
Grupa badana objęła 314 osób – 232 kobiety i 82 mężczyzn, obywateli Rzeczpospolitej Polskiej, którzy ukończyli 18 lat. Średnia wieku grupy badanej wyniosła 27 lat, najmłodszy uczestnik badań miał 19 lat, najstarszy 59 lat. Zdecydowana większość respondentów miała wykształcenie wyższe (70%) oraz była heteroseksualna (90%). Wielkość miejsca zamieszkania określona w liczbie mieszkańców wykazała równomierny rozkład. Niemalże ¼ badanych (23,2%) mieszkała w miejscowościach o liczbie ludności między 200–500 tys. Najmniejsza grupa (16,6%) zamieszkiwała miejscowości powyżej 500 tysięcy mieszkańców.
Wyniki
Skala Oceny Ciała
Wyniki zgromadzone dzięki Skali Oceny Ciała zostały przeanalizowane zgodnie z dedykowanym kluczem odpowiedzi oraz podzielone na obowiązujące w nim podskale stenowe, osobne dla kobiet i mężczyzn. Podskalami dla kobiet były atrakcyjność seksualna, kontrola wagi oraz kondycja fizyczna, natomiast podskalami dla mężczyzn były atrakcyjność fizyczna, siła ciała oraz kondycja fizyczna. Grupę badanych podzielono ze względu na płeć oraz przedziały wiekowe odpowiadające tabeli norm SOC.
W podskali dotyczącej atrakcyjności seksualnej zdecydowana większość badanych we wszystkich grupach wiekowych (66,7–75,5%) uzyskała wyniki między 3.–7. stopniem skali stenowej, odpowiadające normie. Wyniki poniżej 3. stenu uwidoczniły się w grupie dwudziestolatek (8,7%), trzydziestolatek (8,3%) oraz pięćdziesięciolatek (33,3%). Wyniki wysokie uzyskały trzy grupy wiekowe: wśród nastolatek była to zdecydowana większość, podczas gdy w grupach starszych wyniki powyżej 7. stenu wykazało odpowiednio 15,8% w grupie dwudziestolatek oraz 25% w grupie trzydziestolatek.
W podskali dotyczącej oceny kontroli ciała tylko grupy dwudziestolatek (9,2%) oraz trzydziestolatek (12,5%) wykazały wyniki niskie, to jest poniżej 3. stenu. Pozostałe grupy wiekowe w zdecydowanej większości prezentują wyniki pomiędzy 3.–7. stopniem skali stenowej. Wyłączając pięćdziesięciolatki, które w 100% osiągnęły wartości średnie skali, wszystkie grupy w niewielkim stopniu uzyskały wyniki wysokie.
Samoocena kondycji fizycznej wśród kobiet również w większości odpowiadała wynikom średnim skali stenowej. Jedyne grupy, które osiągnęły wyniki niskie, to grupy wiekowe 20–29 lat (14,2%) oraz 30–39 lat (12,5%). Grupa pięćdziesięciolatek ponownie w 100% uzyskała wynik średni, natomiast pozostałe grupy osiągnęły także wyniki powyżej 7. stenu.
Wśród mężczyzn w ocenie atrakcyjności fizycznej wynik 100% między 3.–7. stenem uzyskała grupa wiekowa 30–39 lat. Dwudziestolatkowie w 3% uzyskali wyniki niskie, natomiast w 18,5% osiągnęli wyniki wysokie, to jest powyżej 7. stenu. 80% badanych czterdziestolatków uzyskało wyniki między 3.–7. stenem, podczas gdy 20% tej grupy uplasowało się powyżej 7. stenu. Grupa 50–59 lat uzyskała równy wynik w każdym przedziale stenowym (33,3%).
Każda grupa wiekowa osiągnęła relatywnie wysokie wyniki powyżej 7. stenu w podskali dotyczącej samooceny siły ciała. Wśród dwudziestolatków było to 38,5%, 55,6% u trzydziestolatków, 40% w grupie wiekowej 40–49 lat oraz 66,7% w grupie powyżej 50 lat. Jedyną grupą wykazującą wyniki poniżej 3. stenu była grupa dwudziestolatków (3%).
W podskali dotyczącej kondycji fizycznej uzyskane wyniki były zróżnicowane. Wartości średnie osiągnęło 81,5% grupy 20–29 lat, 100% trzydziestolatków, 80% grupy 40–49 lat oraz 33,3% grupy powyżej 50. roku życia. 6,5% grupy dwudziestolatków uzyskało wyniki poniżej 3. stenu.
Kwestionariusz Satysfakcji Seksualnej
Wyniki uzyskane w tej części badania, podobnie jak poprzednie, zostały przeanalizowane zgodnie z dedykowanym kluczem oraz przydzielone do skali stenowej. W przeciwieństwie do Skali Oceny Ciała Kwestionariusz Satysfakcji Seksualnej zawiera w sobie tylko dwie podskale, dzielące badanych według płci.
67,8% ogółu badanych uzyskało wyniki między 3.–7. stopniem skali stenowej, 26,4% powyżej 7. stenu, natomiast 5,7% wykazało wyniki niskie. Wśród kobiet wyniki przedstawiały się następująco: 4,3% grupy osiągnęła wyniki poniżej 3. stenu, 67,3% uzyskała wyniki średnie, a 28,4% wysokie. 71,9% mężczyzn znalazło się w grupie wyników pomiędzy 3.–7. stenem, 17,1% uzyskało wyniki wysokie, natomiast aż 11% wyniki niskie. W porównaniu wyników kobiety wykazują zatem wyższą samoocenę osiąganej satysfakcji seksualnej niż mężczyźni.
Analiza statystyczna wykazała umiarkowanie dodatni związek (r = 0,34; p > 0,05) między kryteriami samooceny dotyczącymi atrakcyjności seksualnej oraz samooceny wagi badanych, a także pomiędzy kryteriami samooceny atrakcyjności seksualnej oraz odczuciem udanego życia seksualnego (r = 0,4; p > 0,05).
Wnioski
Analiza zebranych wyników pozwala wysnuć wniosek, że samoocena poszczególnych komponentów ciała i jego cech oraz samoocena wagi badanych jest w granicach średniej dla populacji. Należy jednak pamiętać, że skale stenowe nie wskazują wartości nieprawidłowych, a jedynie odchylenia od przyjętej dla populacji normy, które mogą powodować trudności w funkcjonowaniu jednostki, nie są natomiast wskaźnikami patologii danego zjawiska.
W wyniku analizy korelacji można także wysnuć wniosek, że realne wymiary ciała nie korelują istotnie z osiąganą satysfakcją seksualną, podczas gdy znacząca pozostaje samoocena i stosunek do własnego ciała oraz jego wymiarów.
Po trzecie, niewielką grupę osób negatywnie oceniających swój wygląd w większości reprezentowały kobiety. Ten trend może być spowodowany zakorzenionym w umysłach kobiet wizerunkiem idealnej sylwetki w postaci ulubionej modelki bądź aktorki.
Podsumowanie
Przeprowadzone badanie wskazuje na wzrost świadomości własnego ciała oraz samoakceptacji. Pozytywna w większości samoocena wyodrębnionych partii ciała oraz sfery seksualnej pozwala przypuszczać, że atrakcyjność jest kreowana nie na poziomie zmysłowym, a umysłowym. Idąc dalej, satysfakcja seksualna zależeć może w głównym stopniu od samopoczucia, deklasując stereotypy na temat rozmiarów organów płciowych, owłosienia ciała i innych. Przeprowadzone badania oraz uzyskana dzięki nim nowa wiedza pozwalają obalić stereotyp na temat niskiej samooceny społeczeństwa i mogą posłużyć jako konfrontacja do utrwalonych w społeczeństwie opinii na temat idealnej sylwetki i zadowalającego życia seksualnego. Niniejsza praca potwierdza zasadność istnienia ruchów i kampanii body positivity, walczących o szersze spektrum postrzegania piękna ludzkiego ciała.
Piśmiennictwo
- Bauman Z. Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Wydawnictwo UMK, Toruń 1995.
- Kilbourne J. Killing us softly. Advertising’s image of women. Media Education Foundation, Northampton 2002.
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Piszczek Z. (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990.
- World Association for Sexual Health. Declaration of Sexual Rights. Przyjęte przez Radę Doradczą Światowego Stowarzyszenia Zdrowia Seksualnego, 2014.