HPV-niezależny rak szyjki macicy.

Wprowadzenie i tło naukowe

HPV-niezależny rak szyjki macicy to rzadka, lecz klinicznie istotna jednostka, odróżniająca się od postaci 
HPV-zależnej odmiennym podłożem molekularnym i histopatologią. Jej rzadkość oraz brak jednolitych kryteriów klasyfikacyjnych utrudniają badania epidemiologiczne i porównawcze.

Nowotwór ten jest często diagnozowany w zaawansowanych stadiach, co wiąże się z gorszym rokowaniem, częstszym naciekiem na naczynia limfatyczne oraz wysoką opornością na standardowe leczenie. Na poziomie molekularnym wykazuje on odmienne zmiany genetyczne niż zmiany HPV-dodatnie, co może się wiązać 
m.in. z deregulacją procesów transkrypcyjnych i epigenetycznych [1]. Zidentyfikowane różnice molekularne mają kluczowe znaczenie dla prognozy i potencjalnych terapii [2].

Brak onkoprotein wirusowych znacząco ogranicza skuteczność leczenia, w tym immunoterapii, a standardowe procedury (chirurgia, radio- i chemioterapia) nie przynoszą zadowalających wyników. Jak wskazują Hurjui i wsp., brak właściwych dla tego typu nowotworu protokołów terapeutycznych potęguje problem wysokiego ryzyka nawrotów, co wymusza poszukiwanie terapii celowanych [1].

Wyzwanie diagnostyczne pogłębia fakt, iż badania sugerują słabsze powiązania tej postaci raka ze znanymi czynnikami ryzyka, co budzi wątpliwości dotyczące skuteczności programów przesiewowych opartych wyłącznie na testach HPV [3]. W świetle tych uwarunkowań HPV-niezależny rak szyjki macicy jawi się jako agresywny podtyp nowotworu o unikatowym profilu molekularnym, wymagający pilnego opracowania nowych strategii diagnostycznych i leczniczych. 

Porównanie cech klinicznych i molekularnych nowotworów szyjki macicy HPV-zależnego i HPV-niezależnego przedstawiono w tabeli 1. Chcąc zachować przejrzystość tekstu, autorzy zamieścili pełną listę skrótów użytych w publikacji w załączniku 1.

Epidemiologia HPV-niezależnego raka szyjki macicy

Globalną analizę trendów HPV-niezależnego raka szyjki macicy utrudnia brak systematycznego rozróżniania statusu HPV w większości rejestrów nowotworowych. Dostępne dane wskazują jednak, że stadium kliniczne przy diagnozie różni się znacząco w zależności od regionu geograficznego i poziomu opieki zdrowotnej. W krajach z rozwiniętym screeningiem dominują wczesne stadia, podczas gdy w regionach o ograniczonym dostępie do programów przesiewowych i szczepień przeważają przypadki zaawansowane.

Dane z kohort (m.in. USA, Chiny, Uganda) potwierdzają różnice w zaawansowaniu choroby przy diagnozie zależne od infrastruktury medycznej [6]. Chociaż dane te dotyczą głównie ogółu przypadków, podobne tendencje są spodziewane dla postaci HPV-niezależnych. 

Różnice demograficzne dotyczą też wieku, ponieważ badania sugerują np. spadek ryzyka raka szyjki macicy współistniejącego z HIV wraz z wiekiem pacjentki [4]. Rola HIV, będącego czynnikiem ryzyka form HPV-zależnych, wymaga jednak odrębnej oceny w kontekście guzów HPV-niezależnych.

Status socjoekonomiczny również wpływa na diagnostykę. Kraje o niższym dochodzie notują wyższy odsetek późnych rozpoznań z powodu braku dostępu do nowoczesnych metod [6], co wymusza adaptację strategii walki z rakiem do warunków lokalnych. 

Istotne mogą być też zmiany genetyczne o charakterze geograficznym. Badania GWAS (ang. genome-wide association study) wykazały powiązania alleli HLA z ryzykiem raka szyjki macicy. Choć dotyczy to głównie typów HPV-dodatnich, sygnały w locus HLA mogą sugerować udział mechanizmów odpornościowych modulujących rozwój nowotworu także w postaciach HPV-niezależnych [5].

Trwałą luką badawczą pozostaje brak globalnych oszacowań częstości występowania raka HPV-niezależnego. Rejestry rzadko dokonują rozróżnienia etiologicznego, np. w Afryce Subsaharyjskiej [4], co prowadzi do niedoszacowania skali problemu. Wyzwaniem jest też różnorodność i czułość metod detekcji HPV, która decyduje o klasyfikacji przypadku [1]. Różnice metodologiczne wpływają na raportowane dane i maskują faktyczną liczbę przypadków HPV-niezależnych.

Analiza globalna musi również uwzględniać czynniki środowiskowe i kulturowe, które w połączeniu ze zmiennością genetyczną mogą wpływać na wzorce występowania podtypów histologicznych. Kluczowe wydaje się opracowanie wspólnych standardów klasyfikacji etiologicznej. Umożliwiłoby to kum...