Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników stoi na stanowisku, że nowoczesna i skuteczna antykoncepcja jest jedynym profilaktycznym przeciwdziałaniem niepożądanym ciążom i ich przerywaniu. Intensywny rozwój nauk medycznych umożliwia współczesnemu człowiekowi dostęp do coraz skuteczniejszych metod świadomego planowania rodziny oraz zapobiegania infekcjom przenoszonym drogą płciową. Podstawowymi elementami decydującymi o wyborze metody antykoncepcji jest zarówno jej skuteczność (współczynnik Pearla) oraz bezpieczeństwo stosowania, jak i indywidualne preferencje partnerów.
POLECAMY
Ograniczenia wynikające ze stosowania naturalnych metod antykoncepcyjnych (niska skuteczność, konieczność zachowywania okresów wstrzemięźliwości) są przyczyną nieustającej od wielu lat popularności hormonalnych metod antykoncepcji. Przebojem rynku antykoncepcyjnego ostatnich lat są systemy wewnątrzmacicznego uwalniania lewonorgestrelu (Intrauterine Contraceptive Systems – IUS).
Antykoncepcyjne systemy wewnątrzmaciczne o przedłużonym działaniu są bezpiecznym i niezwykle wygodnym sposobem regulacji urodzeń. Obecnie dostępne są różne rodzaje systemów wewnątrzmacicznych, różniące się dawką lewonorgestrelu, wskazaniami do stosowania oraz czasem stosowania (5-letni system wewnątrzmaciczny Mirena z 52 mg lewonorgestrelu, 3-letni system Jaydess z 13,5 mg lewonorgestrelu – najmniejsza dostępna hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna oraz 5-letni Kyleena z 19,5 mg lewonorgestrelu).
Aktualnie trwają liczne badania mające na celu ustalenie dokładnego algorytmu zastosowania odpowiedniego sytemu wewnątrzmacicznego w określonych sytuacjach klinicznych. Dane literaturowe pokazują, że wszystkie trzy wyżej wymienione systemy wewnątrzmaciczne wykazują porównywalną, bardzo wysoką skuteczność antykoncepcyjną, a częstość występowania niewielkich działań niepożądanych była podobna we wszystkich trzech IUS i nie różniła się w przypadku systemów z małą dawką lewonorgestrelu.
Dodatkowo, wywierając silny miejscowy efekt progestagenny, powodują zmiany atroficzne w endometrium, skutkując tym samym występowaniem skąpych krwawień miesiączkowych, a u około 20% pacjentek całkowitym brakiem miesiączki (alternatywa w leczeniu nadmiernych i bolesnych krwawień miesiączkowych, szczególnie w grupie młodych bezdzietnych pacjentek). Uważa się również, że Jaydess, Kyleena oraz Mirena mogą mieć zastosowanie w leczeniu endometriozy. Aplikacja nowych systemów – niskodawkowych jest łatwiejsza oraz lepiej tolerowana, zarówno przez nieródki, jak i wieloródki.
Celem licznych prowadzonych badań przekrojowych jest ocena wiedzy oraz zadowolenia populacji pacjentek ze stosowanej metody antykoncepcji, częstość stosowania wybranych metod antykoncepcji oraz ocena i zaangażowanie lekarzy w zakresie poradnictwa antykoncepcyjnego.
Jednym z takich badań jest TANCO (Think About Needs in Contraception) – międzynarodowe anonimowe badanie ankietowe przeprowadzone przy współpracy ESC, którego celem było określenie potrzeb pacjentek w zakresie antykoncepcji w porównaniu z opinią lekarzy ginekologów pracujących w szpitalach, gabinetach lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej na temat antykoncepcyjnych potrzeb kobiet. Badaniem objęto populację 1083 kobiet w przedziale wiekowym od 18.–49. roku życia oraz 100 lekarzy. Na podstawie otrzymanych wyników oceniono wiedzę oraz poziom świadomości pacjentek na temat antykoncepcji, częstość stosowania wybranych metod antykoncepcji, poziom zadowolenia z różnych metod antykoncepcji oraz ocenę przez lekarzy własnych konsultacji w zakresie antykoncepcji i oferowanych usług w porównaniu z opiniami kobiet.
Badania pokazały, że najczęściej stosowaną metodą oraz zalecaną przez lekarzy ginekologów jest doustna dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna (29% vs 55%). Stosowanie systemu wewnątrzmacicznego deklaruje zaledwie 3% populacji badanej, a częstość przepisywania sytemu wewnątrzmacicznego przez lekarzy ginekologów wynosi 15% spośród dostępnych metod antykoncepcji. Co więcej, wiedza kobiet na temat stosowania doustnej dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej oraz naturalnych metod planowania rodziny jest wysoka, natomiast gruntownej poprawy wymaga świadomość kobiet w zakresie możliwości stosowania długoterminowych metod antykoncepcji (Long-Acting Reversible Contraception – LARC), m.in. systemów wewnątrzmacicznych czy implantów podskórnych, ze szczególnym uwzględnieniem młodszej grupy wiekowej pacjentek (18.–39. r.ż.), gdzie zainteresowanie tymi metodami antykoncepcji jest najwyższe. Badania pokazały, iż stopień zadowolenia pacjentki stosującej hormonalne wewnątrzmaciczne systemy antykoncepcyjne jest wyższy (91%) niż w grupie kobiet stosujących doustne tabletki antykoncepcyjne (77%), należy jednak wziąć pod uwagę, że grupa stosująca LARC była niewielka (7% populacji badanych kobiet). Dla porównania: w opinii lekarzy zadowolenie ze stosowania doustnej dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej zgłasza 78% pacjentek, 5-letnich systemów wewnątrzmacicznych – 83%, a 3-letnich – 62%.
W grupie LARC, 61% stanowią kobiety w wieku 40.–49. r.ż, 27% – 30.–39. r.ż., w większości to kobiety zamężne, wieloródki (ryc. 1).
46% ankietowanych pacjentek przyznaje się do błędów w stosowaniu doustnej tabletki antykoncepcyjnej, co wiąże się z dużym niepokojem i stresem, który deklaruje 35% ankietowanych. 36% pacjentek stosujących doustną antykoncepcję hormonalną zapomina o przyjęciu 1–2 tabletek na cykl (ryc. 2). Błędy użytkowniczki, wynikające m.in. z konieczności codziennego stosowania terapii, o stałej porze dnia czy niewystarczającej informacji od lekarza ginekologa, są najczęstszą przyczyną niepowodzenia doustnej antykoncepcji hormonalnej, szczególnie w pierwszym roku jej stosowania. Dodatkowo towarzyszy temu niski poziom wiedzy kobiet na temat tego, jak uniknąć możliwych konsekwencji swoich błędów, co pokazuje przeprowadzone badanie, gdzie 15% pacjentek kontynuuje stosowanie metody bez podejmowania jakichkolwiek dodatkowych działań. 12% pacjentek z powodu popełniania błędów rozważa alternatywną metodę antykoncepcji. 1/3 ankietowanych lekarzy uważa, że pacjentki stosujące doustne tabletki antykoncepcyjne mają problem z przestrzeganiem zaleceń lekarskich.
Analiza wyników badań pokazuje, że najważniejszą cechą antykoncepcji dla pacjentki jest jej skuteczność (98% ankietowanych). Podobne wyniki otrzymano w grupie lekarzy ginekologów (95% ankietowanych). 67% kobiet jest zainteresowanych regularnym otrzymywaniem od lekarzy szerszych informacji na temat antykoncepcji, a 84% ankietowanych kobiet rozważyłoby stosowanie LARC (w tym 45% w najmłodszej grupie wiekowej), jeżeli otrzymałyby obszerne i wyczerpujące informacje na ten temat w czasie wizyty lekarskiej. Wyniki badań w grupie ankietowanych lekarzy pokazują, że w ich opinii mniej niż 40% pacjentek jest zainteresowanych otrzymywaniem systematycznych i wyczerpujących informacji na temat różnych metod antykoncepcji. Ogólnie, ponad 90% kobiet, bez względu na wiek, stan cywilny i rodzinny oraz aktualnie stosowane metody, deklaruje zainteresowanie niskohormonalnymi metodami antykoncepcyjnymi, natomiast w opinii lekarskiej odsetek ten wynosi – 40%. Około 60% ankietowanych pacjentek uważa, że rozmowa dotycząca antykoncepcji wynika jedynie z ich własnej inicjatywy. Lekarze przyznają, że prawie połowa pacjentek podejmuje inicjatywę rozmowy dotyczącej antykoncepcji. Dodatkowo badania TANCO pokazały, że w opinii badanych kobiet przyjazna atmosfera w czasie wizyty odgrywa większą rolę niż jakość otrzymanej porady lekarskiej.
Aktualny rozwój nowych metod regulacji poczęć zwiększa satysfakcję pacjentek, daje możliwość poprawnego stosowania antykoncepcji i redukcję liczby nieplanowanych ciąż już w każdym przedziale wiekowym. Wprowadzenie nowych, długo działających i odwracalnych form antykoncepcji daje kobiecie i jej partnerowi szeroki wachlarz możliwości wyboru najbardziej odpowiedniej dla nich metody.
