Ocena skuteczności stosowania produktu AQUAfemin® u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną

Objawy pod postacią napięcia i bolesności piersi, bólu głowy, podbrzusza, wahań nastroju, czy bezsenności są często raportowane przez kobiety w okresie reprodukcyjnym.

Są one jednoznacznie kojarzone z diagnozą kliniczną zespołu napięcia przedmiesiączkowego (premenstrual syndrome – PMS), aczkolwiek występują także u kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną. Zatrzymywanie wody jest jednym z częstszych odczuwalnych przez kobiety skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej. Jest to związane z estrogenem stymulującym wydzielanie aldosteronu, co wpływa na zmniejszone wydalanie sodu z organizmu. Cykliczne zatrzymywanie wody może wynosić od 1 do 2 kg [1].

W literaturze doszukać się można ponad 150 objawów PMS, które są najczęściej wiązane z zaburzeniami równowagi hormonalnej, m.in. stosunku ilości krążącego w krwiobiegu estrogenu do progesteronu. Zbyt duże stężenie estrogenu w stosunku do progesteronu w okresie poprzedzającym menstruację, może przyczyniać się do powstania obrzęków czy nadmiernego zastoju wody [2]. 

Możliwe przyczyny PMS związane są także z zaburzeniami w prawidłowej pracy wątroby, która jest odpowiedzialna za metabolizowanie estrogenu. W przypadku mniej efektywnej pracy tego organu nagromadzony estrogen może pośrednio wpływać na poziom wytwarzanego w fazie lutealnej cyklu miesięcznego progesteronu.

Szacuje się, że od 70 do 90% kobiet miesiączkujących cierpi z powodu PMS o różnym nasileniu, a jego objawy występują średnio przez 6,4 dnia cyklu. Kobiety cierpiące na opisane powyżej objawy PMS zgłaszają się średnio do prawie 4 lekarzy (3,75) i mija średnio 5,33 roku zanim problem objawów PMS zostanie prawidłowo zdiagnozowany [3]. W związku z powyższym, problem ten może stanowić realną przyczynę znaczącego pogorszenia jakości życia kobiet.
Jednocześnie aż 55% polskich kobiet oczekuje, że to lekarz ginekolog dostarczy im informacji dotyczących sposobów radzenia sobie z wyżej wymienionymi dolegliwościami, w tym obrzękami, które są jednym z częściej występujących objawów [4]. 

Celem tego obserwacyjnego badania kwestionariuszowego była ocena skuteczności stosowania produktu AQUAfemin® u kobiet stosujących niskodawkową antykoncepcję hormonalną w zakresie redukcji objawów takich jak uczucie ogólnego obrzmienia, napięcie piersi, występowanie obrzęków brzucha oraz kończyn.

Materiał i metody

W badaniu udział wzięło 60 pacjentek, zakwalifikowanych zgodnie z poniższymi kryteriami włączenia i wyłączenia.

Kryteria włączenia:

• wiek 18-40 lat
• stosowanie niskodawkowej antykoncepcji hormonalnej
• kobieta uskarżająca się na występowanie obrzęków/przyrost masy ciała w ciągu ostatnich 12 miesięcy 
• wyrażenie świadomej, pisemnej zgody na udział w badaniu.

Kryteria wyłączenia:

• niedoczynność/nadczynność tarczycy 
• cukrzyca
• zaburzenia pracy nerek
• fenyloketonuria
• stosowanie leków moczopędnych
• nietolerancja składników preparatu 
• BMI > 25
• pacjentka uczestnicząca w innym badaniu klinicznym.

Do ostatecznej analizy zakwalifikowano dane 57 pacjentek, które prawidłowo wypełniły kwestionariusze badawcze i ukończyły udział w badaniu odbywając wszystkie, przewidziane protokołem wizyty. 

Będący przedmiotem badania produkt AQUA-femin® został zgłoszony przez producenta jako suplement diety w Głównym Inspektoracie Sanitarnym. Jest to dwufazowy preparat, który składa się z 2 typów kapsułek do stosowania w I (do 14 dnia) oraz II fazie (od 15 dnia) cyklu miesięcznego. Deklarowane przez producenta przeznaczenie produktu to:

• wspomaganie pracy wątroby,
• wspomaganie równowagi hormonalnej, co ma wpływ na prawidłowy przebieg cyklu miesięcznego,
• wspomaganie usuwania wody z organizmu – redukcja obrzęków.

Zawartość substancji aktywnych w poszczególnych typach kapsułek zaprezentowano w poniższej tabeli (tabela 1).

Preparat stosowany był przez pacjentki zgodnie z zaleceniem producenta (2 tabletki dziennie, w odpowiednich dniach cyklu). Badanie obejmowało 3 wizyty – przed terapią, po 1 miesiącu stosowania preparatu oraz po 3 miesiącach terapii. 

Jako narzędzie badawcze zastosowano kwestionariusz, w skład którego weszła część ogólna, zawierająca pytania dotyczące wieku, masy i długości ciała (służących do wyliczenia współczynnika masy ciała, Body Mass Index – BMI), statusu socjo-demograficznego, przebytych chorób i stosowanych leków, stosowania używek oraz antykoncepcji hormonalnej. Ogólną charakterystykę grupy badanej przedstawiono w tabelach 2 i 3. Ponadto pacjentka oceniała nasilenie objawów, takich jak uczucie ogólnego obrzmienia/ciężkości, napięcie piersi, obrzęk brzucha oraz obrzęki kończyn w trzech punktach czasowych: przed terapią, po 1 miesiącu stosowania preparatu AQUAfemin® oraz po 3 miesiącach stosowania preparatu.

Subiektywnej oceny powyższych parametrów, pacjentki dokonywały w 5-stopniowej skali, gdzie skrajnymi wartościami były brak objawów i bardzo silne objawy. Dodatkowo podczas każdej wizyty wykonywano obiektywne pomiary obwodu brzucha, obwodu kostki oraz masy ciała.

Tab. 1. Zestawienie substancji aktywnych preparatu AQUAfemin®

Na zakończenie obserwacji (po 3 miesiącach terapii) pacjentki oceniały również ogólne zadowolenie z efektów stosowania preparatu, a także odpowiadały na pytanie czy poleciłyby preparat AQUAfemin® innej kobiecie doświadczającej objawów ubocznych stosowania antykoncepcji hormonalnej. Względem obydwu powyższych pytań odpowiedzi udzielane były w 4-stopniowej skali: zdecydowanie tak, raczej tak, raczej nie, zdecydowanie nie.

W analizie statystycznej użyto nieparametrycznego testu ANOVA Friedmana, oraz w analizie post-hoc – testu kolejności par Wilcoxona z poprawką Bonferroniego.

Wyniki

W tabeli 4 zaprezentowano wyniki subiektywnej oceny raportowanych przez pacjentki objawów, przed oraz w trakcie i po zakończeniu stosowania preparatu AQUAfemin®.

Po miesiącu terapii stwierdzono znamienną poprawę w zakresie występowania objawów takich jak uczucie ogólnego obrzmienia/ciężkości, napięcie piersi, oraz obrzęki kończyn. Po 3 miesiącach stosowania preparatu AQUAfemin® zaobserwowano dalej idącą znamienną poprawę w zakresie powyższych objawów względem stanu przed terapii oraz dodatkowo poprawę w zakresie występowania obrzęku brzucha.

Tab. 2. Zmienne jakościowe charakteryzujące grupę badaną

Tab. 3. Zmienne ilościowe charakteryzujące grupę badaną

Tab. 4. Ocena skuteczności stosowania preparatu AQUAfemin® w subiektywnej ocenie pacjentek

Tab. 5. Wpływ stosowania preparatu AQUAfemin® na obwód brzucha, kostki i masę ciała pacjentek

Tab. 6. Wpływ stosowania preparatu AQUAfemin® na obiektywnie mierzony obwód brzucha, kostki i masę ciała pacjentek

Tabela 5 zawiera wyniki pomiarów obwodu brzucha, kostki oraz masy ciała przed, w trakcie oraz po zakończeniu stosowania preparatu AQUAfemin®.
Po miesiącu stosowania preparatu wykazano znamienne zmniejszenie obwodu kostki, natomiast po 3 miesiącach terapii wykazano znamienne zmniejszenie obwodów brzucha, kostki oraz masy ciała, względem stanu sprzed terapii.

W tabeli 6 przedstawiono rozkłady odpowiedzi na pytania dodatkowe, zadane pacjentkom po zakończeniu 3-miesięczej terapii preparatem AQUAfemin®.

Zwraca uwagę wysoki odsetek pacjentek (łącznie 89,48%), które wyraziły zadowolenie z efektów stosowania preparatu AQUAfemin®, odpowiadając na powyższe pytanie „zdecydowanie tak” lub „raczej tak”.

Co więcej, zdecydowana większość pacjentek (87,73%) poleciłaby preparat innej kobiecie doświadczającej badanych objawów.

Dyskusja

Dwufazowy suplement diety AQUAfemin® zgodnie z zaleceniami producenta jest preparatem do stosowania przez cały okres cyklu miesięcznego, w trakcie przyjmowania antykoncepcji hormonalnej oraz okresie krwawienia z odstawienia.

Objawy pod postacią uczucia obrzmienia, napięcia piersi oraz obrzęków brzucha czy kończyn mogą być powodowane zarówno wahaniami hormonalnymi w przebiegu PMS, jak przy stosowaniu antykoncepcji hormonalnej. Stosowanie preparatu celem eliminacji powyższych objawów znajduje potwierdzenie w wynikach tego badania. 

Preparat AQUAfemin® składa się z kapsułek dedykowanych do dwóch różnych problemów. Kapsułka I fazy zawiera Chlorella vulgaris i witaminę B6, które to składniki mają potencjał hepatoprotekcyjny oraz neutralizujący działanie ksenobiotyków – efekty te zostały potwierdzone zarówno in vitro jak i in vivo.[5-7]. W ślad za opinią EFSA (European Food Safety Authority) dotyczącej oświadczeń zdrowotnych dla witaminy B6  za uzasadnione dostępnymi badaniami uznaje się twierdzenie, że witamina B6 przyczynia się do normalizacji aktywności hormonalnej [8][5-8].  

Kapsułka II fazy składa się z 4 składników pochodzenia roślinnego o działaniu diuretycznym oraz regulującym łaknienie i poziom glukozy we krwi. Zielona kawa (Coffea arabica) zwiększa wykorzystanie glukozy z krwioobiegu przez mięśnie i poprawia profil stężenia glukozy [9]. Cykoria (Cichorium intybus) zawiera inulinę, cukier nietrawiony przez organizm ludzki. Oligosacharyd ten jest zaliczany do kategorii prebiotyków tj. substancji, które ułatwiają namnażanie się bakterii w jelicie. Podaż inuliny z cykorii wpływa na obniżenie poziomu glukozy po spożytym posiłku i może zapobiegać napadom głodu wywołanym nadmiernymi skokami stężenia glukozy we krwi [10]. Inulina wpływa ponadto na ośrodek głodu oraz syntezę greliny. Skuteczność kliniczna tego oligosacharydu w leczeniu otyłości została udowodniona u otyłych osób, które nie stosowały dodatkowo ćwiczeń i diety [11]. Perz (Agropyron repens) jest stosowany jako naturalny składnik zwiększający eliminację wody z organizmu. W kłączu rośliny znajdują się m.in. mannitol oraz kwas glikolowy, które działają diuretycznie ułatwiając jednocześnie usuwanie z ustroju szkodliwych produktów przemiany materii [12]. Pokrzywa (Urtica dioica) to roślina o udowodnionych właściwościach wzmagających filtrację i wydalanie moczu, co jest szczególnie istotne w przypadku retencji wody w tkankach organizmu [13-14]. Warto wspomnieć, iż substancje czynne zastosowane w preparacie AQUAfemin® nie wywierają wpływu na aktywność enzymatyczną cytochromu P-450 (CYP3A4), niezbędnego do prawidłowego metabolizowania składników tabletki antykoncepcyjnej w wątrobie [14-15].

Wniosek

Stosowanie przez 3 miesiące preparatu AQUAfemin® przez kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną skutkowało znamiennym złagodzeniem subiektywnych objawów zatrzymywania wody w organizmie czemu towarzyszyły redukcja obwodów brzucha i kończyn.

Piśmiennictwo

1. Shoupe D. The Handbook of Contraception A guide for practical management. 2006, XIV. Humana Press
2. White CP et al. Fluid Retention over the Menstrual Cycle: 1-Year Data from the Prospective Ovulation Cohort. Obstet Gynecol Int. 2011; 2011.
3. Olajossy M. Zespół napięcia przedmiesiączkowego i przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne – problem z pogranicza psychiatrii i ginekologii. Curr Probl Psychiatry 2011; 12(2): 163-70.
4. Ogólnopolskie badanie „Jestem kobietą. Znam siebie” przeprowadzone przez TNS OBOP w lutym 2012 r. na próbie 300 kobiet w wieku 20-49 lat. Badanie zrealizowane na zlecenie marki AQUAfemin®.
5. Kumar RM et al. Accumulation of heavy metals (Cu, Cr, Pb and Cd) in freshwater micro algae (Chlorella sp.). J Environ Sci Eng. 2013; 55(3): 371-6.
6. Uchikawa T et al. Enhanced elimination of tissue methylmercury in Parachlorella beijerinckii-fed mice. J Toxicol Sci 2011; 36(1): 121-6.
7. Nakano S et al. Maternal-fetal distribution and transfer of dioxins in pregnant women in Japan, and attempts to reduce maternal transfer with Chlorella (Chlorella pyrenoidosa) supplements. Chemosphere 2005; 61(9): 1244-55.
8. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin B6 and protein and glycogen metabolism (ID 65, 70, 71), function of the nervous system (ID 66), red blood cell formation (ID 67, 72, 186), function of the immune system (ID 68), regulation of hormonal activity (ID 69) and mental performance (ID 185) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2009; 7(9): 1225.
9. Ong KW et al. Chlorogenic Acid Stimulates Glucose Transport in Skeletal Muscle via AMPK Activation: A Contributor to the Beneficial Effects of Coffee on Diabetes. PLoS ONE 2012; 7(3): e32718.
10. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related to non digestible carbohydrates and a reduction of post prandial glycaemic responses pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2014; 12(1): 3513.
11. Parnell JA et al. Weight loss during oligofructose supplementation is associated with decreased ghrelin and increased peptide YY in overweight and obese adults. J Clin Nutr 2009; 89: 1751–9.
12. Hautmann C. Fluidextrakt aus Agropyron repens bei Harnwegs-infektionen oder Reizblase. Ergebnisse einer multizentrischen Anwendungsbeobachtung. Zeitschrift für Phytotherapie 2000; 21: 252-5.
13. EMEA committee on herbal medicinal products. Community herbal monograph on Urtica dioica L. and Uetica urens L., herba. EMEA/HMPC/170261/2006.
14. Tahri A et al. Acute diuretic, natriuretic and hypotensive effects of a continuous perfusion of aqueous extract of Urtica dioica in the rat J Ethnopharmacol 2000; 73(1-2): 95-100.
15. Izzo A. Interactions between herbs and conventional drugs: overview of the clinical data. Med Princ Pract. 2012;21(5):404-28.
16. Woroń J, Korbut R. Potencjalne interakcje hormonalnych środków antykoncepcyjnych z równocześnie stosowanymi lekami. Galicyjska Gazeta Lekarska 2014; 4: 23-25.