Obraz przebiegu i dynamiki okresu okołomenopauzalnego w populacji kobiet uzależnionych od alkoholu

Menopauza

Pojęcie menopauzy wprowadzone w Polsce po raz pierwszy w pracy Stołyhwowej w 1938 r. oznacza wystąpienie ostatniego krwawienia miesiączkowego, po którym przez okres kolejnych 12 miesięcy nie występuje miesiączka oraz nie zdiagnozowano innych patologicznych przyczyn jej braku. Średni wiek wystąpienia menopauzy naturalnej w populacji polskiej wynosi 51,25 roku [1].

POLECAMY

W ginekologii wyróżnia się także pojęcie sztucznej menopauzy. Występuje ona u kobiet, u których powodem zakończenia miesiączkowania było następcze operacyjne usunięcie mięśnia macicy [1].

Wiek, w którym nastąpiła menopauza, ma istotne znaczenie dla zdrowia i życia kobiety. W populacji kobiet młodszych jej wystąpienie stanowi początek szybszego starzenia się organizmu oraz wiąże się ze zwiększeniem ryzyka zachorowalności na choroby sercowo-naczyniowe i osteoporozę, a także wyższym ryzykiem wystąpienia udaru mózgu. Podobnie menopauza w wieku starszym zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia chorób nowotworowych, w szczególności raka piersi lub raka endometrium [2]. Wiek wystąpienia menopauzy naturalnej pozostaje nie tyle wskaźnikiem procesu starzenia się, co przede wszystkim wykładnikiem zdrowia populacji kobiet [2, 3].

Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) dokonała umownego podziału okresu menopauzalnego w życiu kobiety. Wyróżnia się:

premenopauzę – okres przed wystąpieniem menopauzy, który charakteryzuje się pojawianiem się cykli miesiączkowych w sposób rytmiczny,
perimenopauzę – okres, który bezpośrednio poprzedza menopauzę, w którym jednocześnie zauważa się wydłużanie cykli menstruacyjnych, ich nieregularność, a następnie koniec krwawień miesiączkowych; czas, który upłynął od ostatniej miesiączki, nie przekracza 12 miesięcy,
postmenopauzę – okres mający swój początek po wystąpieniu ostatniej miesiączki, gdy jajniki ostatecznie zaprzestają pracy produkcji komórek jajowych [1, 4, 5].

Terminologia premenopauzy w ostatnich latach została zmodyfikowana przez system STRAW (Stages of Reproductive Aging Workshop) w którym za okres przejścia menopauzalnego uznaje się 2 lata poprzedzające wystąpienie menopauzy. Według nowego podziału okres przejścia menopauzalnego dzieli się na wczesny, w którym zauważa się zmienność długości cykli powyżej 7 dni, oraz na późny, kiedy to klinicznie odnotowuje się wypadanie co najmniej 2 cykli, po czym występuje brak miesiączki przez 60 dni. Nomenklatura systemu STRAW odbiega od terminologii zaproponowanej przez WHO, ponieważ okresy premenopauzy, perimenopauzy, przejścia menopauzalnego, jak również okresu klimakterium wzajemnie się nakładają [1, 6].

Dolegliwości i schorzenia okresu menopauzalnego

Menopauzie towarzyszą specyficzne objawy, których zarówno rodzaj, jak i nasilenie różnią się osobniczo. W dużej mierze są zależne od wartości stężenia hormonów płciowych, stanu psychofizycznego oraz społecznego kobiety [7]. Na świecie dokonano obiektywizacji objawów wypadowych tego okresu poprzez wprowadzenie indeksów menopauzalnych obejmujących niżej wymienione domeny:

psychologiczna (uczucie lęku, drażliwość, nastrój depresyjny, wyczerpanie umysłowe i fizyczne),
somatyczno-wegetatywna (uderzenia gorąca, pocenie się, kłopoty z sercem, problemy ze snem, dyskomfort związany z mięśniami i stawami),
układu moczowo-płciowego (problemy z pęcherzem moczowym, zaburzenia w funkcjonowaniu seksualnym, suchość pochwy) [8].

Alkoholizm

Według Jelinka alkoholizm to każde spożywanie alkoholu powodujące niekorzystne działanie zarówno w stosunku do osoby pijącej, jak i społeczeństwa. Definicja WHO podaje, że jest to stan zmian psychotycznych i zwykle somatycznych, spowodowanych spożywaniem substancji alkoholowych. Przyjęty stan charakteryzuje się behawioralnymi reakcjami w połączeniu z szeregiem innych, które najczęściej obejmują skłonność do używania alkoholu w sposób stały lub okresowy w celu doznania efektów o podłożu psychicznym oraz w celu poprawy ogólnego samopoczucia. Związane z używaniem alkoholu zaburzenia psychiczne i behawioralne sklasyfikowano w ICD-10 jako zaburzenia psychiczne i inne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych [9].

Alkohol a układ endokrynny kobiety

Niezależnie od płci choroba alkoholowa powoduje zmiany w układzie wydzielania wewnętrznego. Spożywanie alkoholu prowadzi do powstania różnorodnych zaburzeń hormonalnych. Wpływ regularnego spożywania alkoholu na jajniki oraz ogólną gospodarkę hormonalną kobiety jest opracowany w niewielkim stopniu. Dowiedziono, że długoletni alkoholizm wpływa na powstawanie procesów zanikowych jajników oraz zahamowanie owulacji, co zmniejsza płodność i szanse na potomstwo, a jednocześnie zwiększa liczbę poronień samoistnych. Często alkoholizm powoduje bezpłodność. Spożywanie alkoholu przed okresem pokwitania może być przyczyną opóźnienia dojrzewania płciowego poprzez obniżenie stężenia hormonu wzrostu oraz hormonu luteinizującego. Zmiany hormonalne u kobiet prowadzą do maskulinizacji ujawniającej się w formie zarostu nad górną wargą oraz grubego, niskiego tembru głosu. Nadużywanie alkoholu niekorzystnie wpływa na wydzielanie hormonów tarczycy, zmniejszając stężenie trójjodotropiny, a także korę nadnerczy, gdzie obserwuje się zwiększone stężenie kortyzolu. Ponadto powoduje rozchwianie osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej. Wieloletni alkoholizm powoduje szybsze wkroczenie w okres menopauzalny [10].

Brakuje szczegółowych danych dotyczących wieku
wystąpienia menopauzy w grupie uzależnionych kobiet, pojawienia się objawów klimakterycznych oraz charakterystyki hormonalnej w okresie pomenopauzalnym.

Longnecker i Tseng wskazują na brak w literaturze badań potwierdzających wpływ alkoholu na układ endokrynologiczny kobiety. Wyniki autorów ukazują niski poziom estrogenów u kobiet będących po menopauzie, co nie różni się z obrazem hormonalnym populacji kobiet wolnych od nałogu alkoholowego [11].

Specyfika uzależnienia kobiet od alkoholu

Kobiety zaczęto włączać do badań dotyczących alkoholizmu dopiero w latach 70. ubiegłego wieku. Wcześniej były właściwie wyłączone z badań, zarówno tych o charakterze epidemiologicznym, jak i klinicznym. Wraz z pozyskiwaniem kolejnych wyników badań wykazano, że uzależnienie kobiet znacznie różni się od uzależnienia mężczyzn. Sugerowano, że są to dwie odmienne choroby. Alkoholizm kobiet wykazuje się pewną charakterystyczną specyfiką. Mimo tego kryteria uzależnienia od szkodliwego picia alkoholu i zespołu uzależnienia od alkoholu są jednakowe dla obu płci [12].

W 2005 r. Gąsior – specjalista psychologii klinicznej, psychoterapeuta Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – zaprezentował typy alkoholizmu u kobiet, które pokrótce omówiono poniżej.

Typ 1 – stwierdza się: brak obciążeń rodzinnych, podwyższony poziom niepokoju, nasilenie przedchorobowych cech lękowo-depresyjnych, nasilenie krytycyzmu, raczej dobrą ocenę sytuacji rodzinnej, materialnej i zawodowej. Dominujący motyw podejmowania leczenia stanowią ciągi alkoholowe.
Typ 2A – występują obciążenia rodzinne alkoholizmem, poziom odczuwanego niepokoju jest wysoki, stwierdza się znaczne nasilenie przedchorobowych cech antyspołecznych, złą sytuację rodzinną, materialną i zawodową, niski poziom krytycyzmu. Dominujące motywy podejmowania leczenia to ciągi alkoholowe oraz psychoza alkoholowa.
Typ 2B – występują obciążenia rodzinne alkoholizmem, poziom odczuwanego niepokoju jest niski, nasilenie przedchorobowych cech socjalnych jest umiarkowane, podobnie jak poziom krytycyzmu, sytuacja rodzinna, materialna i zawodowa jest oceniana jako zagrażająca. Dominujące powody podejmowania leczenia stanowią ciągi alkoholowe i nakaz sądowy [13].

Kobiecy model picia

Kobiecy model picia jest zdecydowanie bardziej ukryty w porównaniu z typem męskim. W dużej mierze wynika to z przypisywanej kobiecie roli matki, opiekunki i strażniczki domowego ogniska. Powszechny stereotyp dotyczący uzależnionych zaniedbujących przypisane powinności społeczne. W świetle obecnej wiedzy wiadomo, że problem alkoholizmu nie omija jednak żadnej grupy społecznej i zawodowej [13].
Istnieje wiele różnic odnoszących się do spożywania alkoholu w populacji żeńskiej i męskiej.

Różnice biologiczne

kobiety mają w żołądku mniej enzymu ADH odpowiedzialnego za metabolizowanie części alkoholu przed jego całkowitym wchłonięciem (przy identycznej dawce alkoholu do wątroby kobiety dopłynie o 40% więcej alkoholu niż do wątroby mężczyzny),
kobiety wykazują szybszy metabolizm alkoholu w porównaniu z rozwojem dysfunkcji poalkoholowych,
u kobiet występuje większa ilość tkanki tłuszczowej niż wody (stężenie alkoholu będzie wyższew krwi, ponieważ alkohol rozpuszcza się w wodzie),
estrogeny powodują znacznie lepsze wchłanianie się alkoholu (metabolizm różny względem okresów cyklu miesiączkowego – najbardziej ryzykowny czas spożywania alkoholu to okres przed owulacją oraz druga połowa cyklu, ponadto podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej),

Różnice psychologiczne

kobiety najczęściej rozpoczynają picie z powodu samotności,
u kobiet alkoholizmowi często towarzyszą depresje, stany lękowe i zaburzenia łaknienia,
kobiety często nie wyrażają agresji wprost – gniew przeradza się w depresję (alkohol poprawia nastrój),
powodem picia przez kobiety często jest sytuacja domowa,
kobiety piją również z powodu traumatycznych przeżyć, wydarzeń życiowych, stresu,
spożywanie alkoholu powoduje u kobiet wystąpienie silnych dysfunkcji psychomotorycznych (prowadzenie samochodu), ale jednocześnie kobiety rzadziej niż mężczyźni wykazują skłonność do ryzykownych zachowań,

Różnice socjokulturowe

wobec kobiet istnieją odmienne wymagania etyczne i moralne,
następuje szybsze odrzucenie uzależnionej kobiety od społeczeństwa,
uzależnione kobiety szybciej wypadają z pełnionych ról społecznych,
u kobiet dostrzega się brak czasu na leczenie z powodu pełnionych funkcji usługowych i społecznych (brak czasu na koncentrację wyłącznie względem własnej osoby) [14, 15].

Liczne prace badawcze i analizy teoretyczne skoncentrowane na tematyce alkoholizmu u kobiet wykazały specyfikę problemów alkoholowych w tej grupie:

kobiety zazwyczaj w wieku późniejszym niż mężczyźni zaczynają spożywać alkohol,
szybciej doświadczają negatywnych skutków nadużywania alkoholu w wymiarze biologicznym, psychologicznym i społecznym,
występowanie alkoholizmu w rodzinie najprawdopodobniej odgrywa mniejszą rolę w etiologii jego powstawania niż w przypadku mężczyzn,
kobiety zgłaszają więcej problemów związanych z życiem rodzinnym, osobistym, zawodowym, zdrowiem i finansami,
u kobiet występuje więcej problemów psychicznych i emocjonalnych niż u mężczyzn, zwłaszcza zaburzeń lękowych i depresyjnych,
kobiety wykazują większe poczucie winy oraz krytycyzm wobec uzależnienia,
do częstych zwiastunów pojawienia się problemów alkoholowych zalicza się: nadużywanie alkoholu w wieku dorastania, zaburzenia seksualne, wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie, przyjmowanie leków i innych substancji psychoaktywnych,
kobiety wykazują swoiste potrzeby fizyczne, społeczne oraz problemy psychologiczne (stąd konieczność tworzenia żeńskich programów leczenia),
u pijących kobiet występuje zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów sutka,
kobiety pijące mają szczególne predyspozycje do wystąpienia ostrych form osteoporozy,
alkoholizm kobiety powoduje częste występowanie anomalii rozwojowych u potomstwa,
kobiety pijące częściej doświadczają przemocy ze strony partnera,
kobiety uzależnione częściej popełniają samobójstwa,
kobiety uzależnione częściej są rozwiedzione (na 10 małżeństw pijących kobiet aż 9 ulega rozpadowi i przeciwnie – na 10 małżeństw pijących mężczyzn tylko 1 ulega rozpadowi) [14–16].

Specyfika terapii kobiet polega na:

często błędnym rozpoznaniu choroby (nerwica, depresja),
stosowaniu przez kobiety mechanizmów obronnych mających charakter manipulacyjny (szczególnie skierowany w terapeutów-mężczyzn),
preferowaniu przez chore terapii indywidualnej, by uniknąć piętnowania przez inne osoby,
unikaniu przez uzależnione terapeutów płci męs-
kiej w przypadku, gdy doświadczyły przemocy ze
strony mężczyzn,
poruszaniu tematów podczas terapii dotyczących: poczucia własnego „ja” jako matki, w relacji z mężczyzną, życiu seksualnym, poczucia wstydu, winy, problemu samooceny oraz poczucia własnej wartości [14, 17].

Założenia i cel pracy

W związku z problemem uzależnienia kobiet od alkoholu sformułowano następujące hipotezy badawcze:

Kobiety uzależnione od alkoholu (obecnie niepijące) szybciej wkraczają w okres menopauzalny niż populacja kobiet wolna od nałogu.
Długość czasu nadużywania alkoholu (pomimo utrzymywanej abstynencji) wpływa na progresję odczuwanych objawów menopauzalnych.

W pracy dokonano analizy wpływu alkoholizmu na wiek wystąpienia ostatniej miesiączki oraz dynamiki i charakteru okresu okołomenopauzalnego.

Celem niniejszego projektu badawczego była ocena przebiegu i dynamiki okresu okołomenopauzalnego wśród populacji kobiet uzależnionych od alkoholu obecnie utrzymujących abstynencję.

Materiał i metody

Materiał

Badaniem o charakterze prospektywnym objęto populację 97 kobiet w przedziale wiekowym od 40. do 60. roku życia z rozpoznaniem uzależnienia od alkoholu, niepijących, zamieszkujących teren województwa śląskiego.

Badana grupa kobiet była zrzeszona w śląskich stowarzyszeniach dla osób uzależnionych.

Badania przeprowadzono w okresie od 1 marca do 30 maja 2015 r.

Grupa badana

Ostatecznie do badań zakwalifikowano 97 kobiet. Pozostałe 45 ankietowanych nie spełniało kryteriów włączenia do badań (wiek < 40. roku życia), a kolejne 20 respondentek dostarczyło niekompletnie wypełnione ankiety.

Kryteria włączenia stanowiły:

rozpoznanie uzależnienia od alkoholu (przez specjalistę),
wiek od 40. do 60. roku życia,
niepicie – abstynencję utrzymująca się od minimum roku,
aktywność seksualna,
niezażywanie leków przeciwlękowych,
niezażywanie leków redukujących spożywanie alkoholu,
niestosowanie terapii hormonalnej, w tym antykoncepcji i hormonalnej terapii menopauzalnej,
zachowanie narządu rodnego,
uczestnictwo w zajęciach klubów, stowarzyszeń, poradni samopomocowych dla osób uzależnionych od alkoholu,
świadoma zgoda na udział w badaniu
kompletne wypełnienie ankiety.

Kryteria wyłączenia obejmowały:

brak rozpoznania uzależnienia od alkoholu (przez specjalistę),
wiek < 40. lub > 60. roku życia,
picie alkoholu,
brak aktywności seksualnej,
zażywanie w okresie prowadzenia badania leków przeciwlękowych,
zażywanie w okresie prowadzenia badania leków redukujących spożycie alkoholu,
stosowanie terapii hormonalnej – antykoncepcji lub hormonalnej terapii menopauzalnej,
stan po usunięciu narządu rodnego (tzw. sztuczna menopauza),
nieuczestniczenie w zajęciach klubów, stowarzyszeń, poradni samopomocowych dla osób uzależnionych od alkoholu,
brak lub wycofanie w trakcie badań świadomej zgody na udział w badaniu,
niekompletne wypełnienie ankiety.

Grupa kontrolna

Grupę kontrolną stanowiło 101 kobiet, zamieszkujących teren województwa śląskiego, będących w przedziale wiekowym od 40. do 60. roku życia. Ostatecznie do badań zakwalifikowano 92 kobiety. Pozostałe 9 ankietowanych wykluczono z projektu ze względu na duże prawdopodobieństwo uzależnienia od alkoholu (analiza testu wskazującego uzależnienie od alkoholu – test MAST).

Kryteria włączenia stanowiły:

brak rozpoznania uzależnienia od alkoholu (przez specjalistę)
wiek od 40. do 60. roku życia
niepicie – abstynentki lub kobiety pijące, które nie uzyskały > 0 punktów w skali MAST,
aktywność seksualna,
niezażywanie leków przeciwlękowych,
niezażywanie leków redukujących spożywanie alkoholu,
niestosowanie terapii hormonalnej, w tym antykoncepcji i hormonalnej terapii menopauzalnej,
zachowanie narządu rodnego,
nieuczestniczenie w zajęciach klubów, stowarzyszeń, poradni samopomocowych dla osób uzależnionych od alkoholu,
świadoma zgoda na udział w badaniu,
kompletne wypełnienie ankiety.

Kryteria wyłączenia obejmowały:

rozpoznanie uzależnienia od alkoholu (przez specjalistę),wiek < od 40. lub > 60. roku życia,
picie alkoholu – uzyskanie > 0 punktów w skali MAST,
brak aktywności seksualnej,
zażywanie w okresie prowadzenia badania leków przeciwlękowych,
zażywanie w okresie prowadzenia badania leków redukujących spożycie alkoholu,
stosowanie terapii hormonalnej – antykoncepcji lub hormonalnej terapii menopauzalnej,
usunięcie narządu rodnego (tzw. sztuczna menopauza),
uczestniczenie w zajęciach klubów, stowarzyszeń, poradni samopomocowych dla osób uzależnionych od alkoholu,
brak lub wycofanie w trakcie badań świadomej zgody na udział w badaniu,
niekompletne wypełnienie ankiety.

Metody badań

Autorski kwestionariusz badawczy

W pracy narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz badawczy, składający się z następujących części:

Wywiad socjometryczny zawierający pytania dotyczące: wieku, miejsca zamieszkania, orientacji seksualnej, stanu cywilnego, czasu trwania aktualnego związku lub małżeństwa, liczby związków partnerskich w życiu, wykształcenia, pracy zawodowej, statusu materialnego.
Wywiad położniczo-ginekologiczny obejmujący pytania dotyczące: wieku wystąpienia menarche oraz menopauzy, charakteru krwawień miesiączkowych, wieku, w którym wystąpiły pierwsze objawy klimakteryczne, liczby przebytych porodów oraz sposobów ich ukończenia, liczby poronień, charakteru ciąż, operacji ginekologicznych (usunięcie jajnika lub jajników, jajowodu lub obu jajowodów, macicy). Ponadto zawarto pytania o: stosowanie antykoncepcji hormonalnej, hormonalnej terapii menopauzalnej, wykonywanie rozmazu cytologicznego, samobadania piersi, badania mammograficznego i ultrasonograficznego piersi.
Wywiad ogólny zawierający pytania dotyczące: zażywania leków o działaniu przeciwlękowym i redukujących spożycie alkoholu oraz występowania chorób ogólnoustrojowych z zakresu: chorób przewodu pokarmowego, chorób psychicznych, chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób o charakterze nowotworowym, chorób układu kostnego.
Wywiad alkoholowy zawierający pytania dotyczące: wieku, w którym respondentka rozpoczęła spożywać alkohol, przeliczenia dawki spożywanych substancji alkoholowych, wieku, w którym nastąpiło rozpoznanie uzależnienia od alkoholu przez specjalistę, sposobu zgłoszenia się do specjalisty leczenia uzależnień, powodu alkoholizmu, obecnej abstynencji.

Łącznie autorski kwestionariusz badawczy zawierał 37 pytań, które miały charakter pytań otwartych, półotwartych i zamkniętych.

Skala objawów menopauzalnych – skala MRS

Skala MRS (Menopause Rating Scale) opracowana przez badaczy z Niemiec i Austrii ocenia stopień występowania objawów wypadowych w okresie okołomenopauzalnym. Skala ta jest poszerzoną wersją popularnego Indeksu Kuppermana, wzbogacona zakresem o ocenę występowania objawów psychosomatycznych. Skala składa się z 11 pytań, z których utworzone są 3 podgrupy objawów menopauzalnych: objawy somatyczno-wegetatywne, psychiczne i moczowo-płciowe.

Składowe poszczególnych objawów to:

Objawy somatyczno-wegetatywne (pytania nr 1, 2, 3, 11):
- uderzenia gorąca, pocenie się (epizody pocenia się),
- kłopoty z sercem (nieregularne bicie serca, szybkie bicie serca, ucisk w piersi),
- problemy ze snem (trudności z zasypianiem, wczesne budzenie się),
- dyskomfort związany ze stawami i mięśniami (bóle stawów, dolegliwości reumatyczne),
- objawy psychiczne (pytania nr 4, 5, 6, 7):
- nastrój depresyjny (uczucie przygnębienia, smutku, bycie bliskim płaczu, brak motywacji do działania, huśtawka nastrojów),
- drażliwość (uczucie zdenerwowania, wewnętrzny niepokój, uczucie agresji),
- lęk (wewnętrzna nerwowość, uczucie paniki),
- wyczerpanie fizyczne i umysłowe (ogólnie mniejsze możliwości, pogorszenie pamięci, obniżona zdolność koncentracji, zapominanie),
Objawy moczowo-płciowe (pytania nr 8, 9, 10):
- problemy seksualne (zmiana w pożądaniu seksualnym, seksualnej aktywności i satysfakcji),
- problemy z pęcherzem (trudności z oddawaniem moczu, zwiększona potrzeba oddawania moczu, nietrzymanie moczu),
- suchość pochwy (uczucie suchości lub pieczenia w pochwie, trudności podczas stosunku seksualnego) [18].

Test diagnozujący uzależnienie od alkoholu – test MAST
Test MAST (Michigan Alcoholism Screening Test) składa się z 24 pytań, które oceniają wpływ spożywanego alkoholu na życie osobiste, rodzinne i zawodowe, przez co diagnozuje się objawy i kryteria uzależnienia od alkoholu. Każde pytanie testu MAST ma przyznaną indywidualną liczbę punktów. W zależności od uzyskanej punktacji ocenia się stopień uzależnienia od alkoholu. Pytania odnoszą się do ostatnich 12 miesięcy w życiu kobiety [19].

Analiza statystyczna

W celu przeprowadzenia statystycznej analizy danych użyto oprogramowania STATISTICA 10 PL (Statsoft Inc.,
USA) oraz arkusza kalkulacyjnego MS Excel. We wszystkich obliczeniach istotność statystyczną przyjęto dla poziomu p < 0,05.
W zakresie statystyk opisowych użyta została średnia i odchylenie standardowe (Śr. ± SD) jako miara rozproszenia. Dodatkowo przy opisie niektórych parametrów podano medianę, wartości minimalne, maksymalne oraz wartości percentyli 5. i 95. Do prowadzenia danych w postaci cyfrowej używano arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel 1997–2003.

Wyniki

Średni wiek respondentek w grupie badanej wynosił 52,43 ± 4,85 roku, a w grupie kontrolnej 51,29 ±5,52 roku. Różnica ta była nieistotna statystycznie (tab. 1).

W grupie badanej średni czas nadużywania alkoholu wynosił 26,67 ±8,93 roku (tab. 2).

Wykazano istotność statystyczną (p < 0,001) pod względem wieku wystąpienia ostatniego krwawienia miesiączkowego. U kobiet grupy badanej wystąpienie ostatniej miesiączki zauważono w wieku
49,18 ±2,38 roku, natomiast w grupie kontrolnej
50,92 ±0,95 roku. Ponadto zauważono, że istotność statystyczna na poziomie p < 0,05 dotyczyła wieku, w którym u respondentek wystąpiły pierwsze objawy klimakteryczne. W grupie badanej był to wiek 45,02 ±2,81 roku, a w grupie kontrolnej 45,99 ±1,77 roku.
W aspekcie wieku wystąpienia menarche obie grupy nie różniły się istotnie statystycznie (tab. 3).

Grupy badana i kontrolna różniły się istotnie statystycznie pod względem dolegliwości MRS zarówno w kwestii psychologicznej, somatyczno-wegetatywnej, układu moczowo-płciowego, jak i sumarycznie. Wykazano, że respondentki grupy badanej deklarowały występowanie objawów menopauzalnych ocenianych od stopnia umiarkowanego do bardzo poważnego w przeciwieństwie do kobiet grupy kontrolnej (tab. 4).

Dokonując analizy występowania objawów menopauzalnych, uzyskano jednoznaczne rezultaty. Kobiety grupy badanej manifestowały znamiennie wyższe średnie wartości we wszystkich analizowanych objawach skali MRS (istotność statystyczna p = 0,00)
w porównaniu z grupą kontrolną (tab. 5).

Zauważono korelację istotną statystycznie pomiędzy wiekiem wystąpienia menopauzy a MRS. Im dawniej wystąpiło ostatnie krwawienie miesiączkowe, tym większe noty MRS. Nie wykazano korelacji pomiędzy wiekiem, w którym badane rozpoczęły nadużywanie alkoholu a objawami skali MRS (tab. 6).

Podsumowanie

Kobiety z rozpoznaniem uzależnienia od alkoholu (obecnie niepijące) wkraczają w okres menopauzalny w wieku podobnym, jak kobiety wolne od uzależnienia.
Długość czasu nadużywania alkoholu jest ważnym modyfikatorem przebiegu i dynamiki okresu okołomenopauzalnego, powodując eskalację objawów menopauzalnych.

Piśmiennictwo

Kaczmarek M. Określenie wieku menopauzy naturalnej w populacji polskich kobiet. Prz Menopauz 2007; 6 (2): 77–82.
Mondul A.M., Rodriguez C., Jacobs E.J. i wsp. Age at natural menopause and cause-specific mortality. Am J Epidemiol 2005; 162 (11): 1089–1097.
Sievert L.L. Menopause as a measure of population health: an overview. Am J Hum Biol 2001; 13 (4): 429–433.
Kryś-Noszczyk K., Podstawka D., Kowalska M. i wsp. Nasilenie objawów menopauzy u kobiet w Polsce i na świecie. Pielęg Pol 2014; 2: 123–128.
Research on the menopause in the 1990 s.Report of a WHO Scientific Group. World Health Organ Tech Rep Ser 1996; 866: 1–107.
Paszkowski T., Wrona W. Przejście z doustnej antykoncepcji hormonalnej na hormonalną terapię zastępczą u pacjentek premenopauzalnych. Prz Menopauz 2006; 5 (6): 402–408.
Pertyński T., Stachowiak G. Menopauza – fakty i kontrowersje. Endokrynol Pol 2006; 57 (5): 525–534.
Robak-Chołubek D., Sobstyl M., Jakiel G. Nieprawidłowe krwawienia maciczne. Prz Menopauz 2007; 6 (4): 246–249.
Schwartz J., Reinus J. Prevalence and natural history of alcoholic liver disease. Clin Liver Dis 2012; 16 (4): 659–666.
Świderska-Kołacz G., Kumański K., Parka B. Alkohol a stres oksydacyjny. Kosmos 2012; 61 (1): 93-103.
Longnecker M.P., Tseng M. Alcohol, hormones and postmenopausal women. Alcohol Health Res World 1998; 22 (3): 185–189.
Dudek K. Specyfika kobiecego uzależnienia od alkoholu. Kwart Nauk 2001; 4 (8): 14–28.
Gąsior K. Typy alkoholizmu u kobiet. Alkoh Narkom 2005; 18 (1/2): 39–56.
Chuchra M. Specyfika uzależnienia kobiet od alkoholu. Curr Probl Psychiatr 2012; 13 (1): 34–38.
Clark A.H., Foy D.W. Trauma exposure and alcohol use in battered women. Violence Against Women 2000; 6 (1): 37–48.
Schuckit M.A. Alcohol-use disorders. Lancet 2009; 373: 492–501.
Kresimon E., Krupka-Matuszczyk I., Karnowska-Węglewska A., Stokowacka-Zakrzewska M. Alkoholizm u kobiet. Lekarz 2005; 10: 76–81, 87.
Heinemann L.A., Potthoff P., Schneider H.P. International versions of the Menopause Rating Scale (MRS). Health Qual Life Outcomes 2003; 1: 28.
Rosen R., Brown C., Heinman J. i wsp. The Female Sexual Function Index (FSFI): a multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. J Sex Marital Ther 2000; 26 (2): 191–208.