Nowotworem najczęściej występującym u kobiet jest rak piersi, który stanowi ok. 20% zachorowań na wszystkie nowotwory. Zachorowalność na ten nowotwór systematycznie wzrasta. W Europie Zachodniej odsetek zgonów z powodu raka piersi wynosi ok. 20%, w Polsce niemal dwukrotnie więcej. Rocznie ponad 17 000 Polek staje przed diagnozą raka sutka, z czego jedna trzecia umiera. Rak piersi występuje u kobiet po 50. roku życia, staje się jednak coraz częściej rozpoznawalnym nowotworem u kobiet pomiędzy 30.–49. rokiem życia. W ciągu ostatnich trzydziestu lat odnotowano dwukrotny wzrost zachorowalności na raka gruczołu piersiowego u kobiet w wieku pomiędzy 20.–49. rokiem życia. Prognozuje się, że w kolejnych siedmiu latach dojdzie do wzrostu zachorowalności na nowotwór piersi we wszystkich grupach wiekowych, zwłaszcza u kobiet pomiędzy 50.–69. rokiem życia. Z prognoz do roku 2025 wynika, że w tym okresie będzie obserwowany dalszy wzrost zachorowalności na ten rodzaj nowotworu, przy czym najbardziej widoczny przyrost zachorowań będzie dotyczył kobiet po 50. roku życia [1–3].
Prognozy do roku 2025 przewidują, że w tym okresie będzie obserwowany dalszy wzrost zachorowalności na ten rodzaj nowotworu, przy czym najbardziej widoczny przyrost zachorowań będzie dotyczył kobiet po 50. roku życia. W tej sytuacji epidemiologicznej niezwykle ważną rolę odgrywają profilaktyka, wczesna diagnostyka zmian w piersiach oraz leczenie [1].
Przyczyna większości zachorowań na raka piersi jest nieznana. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest starszy wiek, a w dalszej kolejności: nosicielstwo mutacji niektórych genów (przede wszystkim BRCA1 i BRCA2), rodzinne występowanie raka piersi, zwłaszcza w młodszym wieku, menarche we wczesnym wieku, menopauza w późnym wieku, późny wiek pierwszego porodu zakończonego urodzeniem żywego dziecka, długotrwała hormonalna terapia zastępcza, długotrwała antykoncepcja hormonalna (w niewielkim stopniu), nadwaga i otyłość, ekspozycja na działanie promieniowania jonizującego (radioterapia na obszar klatki piersiowej przed 30. rokiem życia) i niektóre łagodne choroby rozrostowe piersi (atypowa hiperplazja, przedinwazyjny rak zrazikowy piersi). Nie poznano dotąd w pełni czynników ryzyka rozwoju raka piersi. Indywidualne ryzyko zachorowania można ocenić za pomocą skali ryzyka według Gaila, która uwzględnia takie składowe, jak wiek pierwszej miesiączki, liczba wykonanych biopsji piersi, atypowa hiperplazja w materiale biopsyjnym, wiek żywego porodu, zachorowania na nowotwory piersi u krewnych i ich stopnień oraz wiek kobiety. Metoda ta jest pomocna w kwalifikacji kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi do działań zapobiegawczych [1, 4, 5].
Objawy kliniczne raka piersi są osobniczo zmienne i zależą głównie od stopnia zaawansowania. W większości przypadków w stadium początkowym choroba przebiega bezobjawowo. Najczęściej obserwowanym pierwotnym objawem raka piersi jest pojawienie się guzka. Po jego rozpoznaniu należy zwrócić uwagę na cechy morfologiczne, takie jak wielkość, konsystencja, ruchomość w stosunku do skóry i tkanek otaczających, położenie, bolesność, wygląd skóry nad guzem. Ocena morfologiczna zmiany w piersi umożliwia wstępne rozróżnienie guzów łagodnych od złośliwych [6, 7]. Do innych, również często spotykanych objawów, można zaliczyć: asymetrię piersi, powiększenie węzłów chłonnych – głównie w okolicy pach. W stadiach bardzo zaawansowanych można zaobserwować owrzodzenie skóry [6, 7]. Do rzadko występujących objawów w raku sutka zalicza się: ból, nadwrażliwość, przebarwienie, krwawienie, swędzenie, pogrubienie i owrzodzenie brodawki sutkowej. Są to charakterystyczne objawy raka sutka rozwijającego się w postaci choroby Pageta [7, 8]. W rzadkich przypadkach notuje się również takie zmiany, jak rozlane, rumieniowate stwardnienie powiększonej i obrzękniętej piersi, bez wyczuwalnego guza w sutku [7, 8].
Poza wiedzą o czynnikach ryzyka i objawami nowotworu, kluczową kwestią w walce z nowotworami piersi u kobiet jest znajomość metod zapobiegania oraz wiedza o metodach i możliwościach wykrywania i diagnostyki nowotworowej. We współczesnej profilaktyce chorób nowotworowych działania zmierzają do wykrycia choroby w jak najwcześniejszym stopniu jej zaawansowania. Najbardziej skuteczną metodą, pozwalającą zwiększyć odsetek przeżycia w przypadku nowotworu piersi, jest wczesna diagnoza i leczenie. Diagnostyka raka piersi opiera się na badaniu palpacyjnym i przedmiotowym. Duży udział w diagnostyce ma: mammografia, badanie USG, badanie rezonansu magnetycznego oraz badanie mikroskopowe. Badanie mikroskopowe wykonuje się zawsze w przypadku stwierdzenia zmian w badaniu palpacjnym. Według rekomendacji American Cancer Society i Polskiej Unii Onkologii, najlepszą metodą wczesnego wykrywania raka piersi u kobiet bez objawów klinicznych jest badanie przesiewowe – mammograficzne. Właściwie zaplanowane i przeprowadzone badania przesiewowe pozwalają zmniejszyć umieralność pacjentek [9, 10].
Badanie palpacyjne piersi jest najprostszym klinicznym badaniem piersi, które pozwala na wczesne rozpoznanie zmian. Ponad 90% nowotworów piersi jest wykrywanych przez kobiety w trakcie samobadania [10].
Samokontrola piersi powinna być wykonywana przez każdą kobietę od 18 r.ż. i wykonywana raz w miesiącu, w tym samym dniu po miesiączce. Istotne jest aby samobadanie piersi było przeprowadzane regularnie, dokładnie i bez pośpiechu. Powinno ono obejmować zarówno oglądanie piersi w lustrze, jak i badanie palpacyjne, w pozycji stojącej i leżącej. Należy pamiętać, że niepoprawna technika i błędy wykonywane w trakcie przeprowadzania samobadania piersi mogą wpływać na błędną interpretację wyniku, co w konsekwencji może skutkować niemożnością wykrycia niepokojących zmian [9–11].
W związku z tym zastosowanie innowacyjnych technologii takich jak termografia kontaktowa, wskazuje na bardzo interesujący kierunek aplikacji tej metody w celu poprawy skuteczności wczesnego wykrywania i jako istotny elementem procesu diagnostycznego.
Termografia kontaktowa to w pełni bezinwazyjna metoda czynnościowego obrazowania funkcji narządu. W metodzie tej wykorzystuje się tzw. efekt dermotermiczny polegający na rejestrowaniu z powierzchni skóry procesów biotermicznych zachodzących w obserwowanych narządach wewnątrz ciała. Wiadomo, że komórki nowotworowe, w tym komórki raka piersi, charakteryzują się wyższym tempem metabolizmu. Dodatkowo w obrębie guza nowotworowego tworzy się gęsta sieć naczyń włosowatych, co prowadzi do powstania ognisk hipertermii (o podwyższonej temperaturze), które mogą być rejestrowane na powierzchni badanego narządu jako tzw. marker termiczny zmiany nowotworowej. Zmiany patologiczne w obrębie piersi podejrzewane o obecność nowotworu złośliwego mają wyższą temperaturę od miejsc zdrowych i na termogramach widoczne są jako barwne obszary. Dotychczasowe badania dowodzą, że obraz termograficzny pozwala na zaobserwowanie ujawnienia się patomorfologicznej zmiany w badanym narządzie poprzez zarejestrowanie wzrostu temperatury w danym obszarze. Termografia jest zatem procesem obrazowania, detekcji i rejestracji temperatury badanego ciała. Literatura wyróżnia termografię zdalną, w której obraz uzyskiwany jest bezkontaktowo, rejestrując wymianę ciepła przez promieniowanie, oraz termografię kontaktową, w której obraz generowany jest na bazie wymiany ciepła przewodzeniowego przy kontakcie z badaną powierzchnią. Mnogość istotnych i światowych badań referencyjnych wskazuje, że metoda badań termografii piersi charakteryzuje się wysoką czułością i specyficznością (80–90%) [11–13].
Pierwszym na świecie urządzeniem wykorzystującym termografię kontaktową, którą można zastosować w warunkach domowych jest urządzenie Braster®. Urządzenie to zostało opatentowane przez polskich naukowców, którzy opracowali przełomowy sposób zastosowania ciekłych kryształów w diagnostyce raka, a także stworzyli unikalne w skali świata urządzenie do domowego badania piersi. Badanie ThermaALG jest pierwszym na świecie prospektywnym badaniem oceniającym metodę termografii kontaktowej według aktualnie obowiązujących standardów diagnostycznych chorób piersi. Badaniem objęto 274 kobiety w wieku 25–83 lat, które podzielono na dwie grupy: poniżej 50. roku życia (50–) oraz w wieku powyżej 50 lat (50+). Wyniki tych badań wykazały wyższą czułość metody Braster® w wykrywaniu potencjalnych zmian piersi u kobiet z grupy 50– w porównaniu z grupą kobiet starszych 50+. U kobiet w wieku poniżej 50. roku życia, u których uzyskano nieprawidłowy wynik badania USG piersi i pozytywny wynik badania termograficznego (obecność obszarów hipertermii). ryzyko wystąpienia raka piersi było 2 razy większe w porównaniu z grupą pacjentek z nieprawidłowym wynikiem badania USG i negatywnym wynikiem badania termograficznego (brak ognisk hipertermii) [13, 14]. Również inne badania potwierdzają wysoką skuteczność metody termografii, które wskazują na dużą istotność termografii w diagnostyce raka piersi podkreślając duży wpływ wstępnego badania przesiewowego na wzrost 5-letniego przeżycia pacjentek z rakiem piersi [15,16].
Wiedza o metodach wczesnego wykrywania raka, czynnikach ryzyka i metodach zapobiegania jest kluczową kwestią w walce z nowotworami piersi u kobiet. Wprowadzanie nowoczesnych technologii wykorzystujących termografię kontaktową może stanowić praktyczną jak i uzupełniającą metodę diagnostyczną w stosunku do mammografii czy ultrasonografii gruczołu piersiowego.
POLECAMY
Piśmiennictwo
- Jassem J., Krzakowski M., Bobek-Billewicz B. i wsp. Breast cancer. Oncol Clin Pract 2018; 14 (4): 171–215.
- Didkowska J. Wojciechowska U. Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku. Warszawa 2017.
- Pokojska J. Rak piersi nie ma metryki. Raport dla firmy Braster i Fundacji OnkoCafe przez DELab UW. Warszawa 2017.
- Kamińska M., Ciszewski T., Łopacka-Szatan K. i wsp. Breast cancer risk factors. Menopause Review 2015; 14 (3): 196–202.
- Didkowska J., Wojciechowska U., Olasek P. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii, Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie. Warszawa 2017.
- Smaga A., Mikułowska M., Komorowska A., Falkiewicz B. Rak piersi w Polsce – leczenie to inwestycja. Sequence HC Partners Sp. z o.o., Warszawa 2014.
- Ślusarska B., Nowicki G., Łachowska E. i wsp. Wiedza kobiet na temat profilaktyki raka piersi w wybranych uwarunkowaniach socjodemograficznych. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2016; 22 (1): 59–65.
- Nowicki A., Olszewska A., Humańska M. Wykrywanie raka piersi poprzez samobadanie. Badanie retrospektywne u kobiet po operacji. Ginekol Pol. 2007; 78: 293–298.
- Smoleń E., Dobrowolska B. Praktyka samobadania piersi i wykonywanie mammografii w grupie pielęgniarek a zmienne socjodemograficzne. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2017; 20 (1): 56–65.
- Sowa M., Smuczyński W., Tarkowski M. i wsp. Analiza wybranych czynników ryzyka raka piersi – przegląd piśmiennictwa. Journal of Education, Health and Sport. 2015; 5 (4): 245–250.
- Moghbel M., Mashonor S. A review of computer assisted detecion/diagnosis (CAD) in breast thermography for breast cancer detection. Artificial Intelligence Review 2013; 39 (4): 305–313.
- Bauer J., Dereń E. Standarization of Infrared Thermal Imaging in Medicine and Physiotherapy. Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 2014; 20 (1): 11–20.
- Rokita W., Sawicki W., Cnota W. i wsp. Opinia na temat użyteczności wyrobu medycznego – Systemu Domowej Profilaktyki Raka Piersi Braster – Systemu Braster. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018; 3 (1): 30–31.
- Hodorowicz-Zaniewska D., Kotlarz A., Kasprzak P. i wsp. Liquid crystal thermography in breast cancer detection. In Press.
- Isard H., Becker W., Shilo R. i wsp. Breast thermography after four years and 10,000 studies. Am. J. Roentgenol. Radium Ther. Nucl. Med. 1972; 115 (4): 811–821.
- Keyserlingk J.R., Ahlgren P.D., Yu E., Belliveau N. Infared Imaging of the Breast Initial Reappraisal Using High-Resolution Digital Technology in 100 Successive Cases of Stage I and II Breast Cancer. Breast J. 1998; 4 (4): 245–251.