Rak gruczołu piersiowego zajmuje pierwsze miejsce pod względem umieralności i zachorowalności wśród kobiet – alarmuje większość statystyk na świecie. W Polsce wykazano, dynamikę wzrostu dotyczącą zachorowalności na nowotwór piersi co stanowi około 18 tysięcy nowych rozpoznań wśród kobiet [1,2,3]. Ten sam trend obserwowany jest na świecie. Co więcej, prognozy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przewidują, że liczba nowych zachorowań ulegnie podwojeniu do 2025 roku [1,2,3].
POLECAMY
Największym problemem w związku z występowaniem tego nowotworu okazuje się późna diagnostyka, co przekłada się na wysokie współczynniki umieralności. Prawie 1/3 przypadków tej choroby kończy się zgonem [4].
Jednym z podstawowych czynników ryzyka raka sutka jest płeć oraz czas — 80% wszystkich nowotworów piersi stwierdza się u kobiet powyżej 50. roku życia. Komórki budujące sutek podlegają ciągłym i dynamicznym procesom kontrolowanym głównie przez estrogeny i progestageny. Istnieje wiele dowodów na bezpośredni związek ryzyka zachorowania na raka piersi z poziomem estrogenów i czasem ekspozycji na nie. W związku z przedłużającą się produkcją estrogenów wczesne pokwitanie i późne wystąpienie objawów okresu około menopauzalnego są również czynnikami korelującymi z rakiem piersi [5,6]. Kolejnymi czynnikami podwyższającymi ryzyko zachorowania na raka piersi są: rak piersi wśród członków rodziny (stopień ryzyka zależy od liczby przypadków w rodzinie i stopnia pokrewieństwa z osobą chorą), mutacje stwierdzone w genach BRCA 1 lub/i BRCA 2, urodzenie dziecka po 35. roku życia, bezdzietność, poprzednie leczenie z powodu raka piersi, leczenie z powodu innych schorzeń piersi, nadużywanie alkoholu oraz nieracjonalne odżywianie [5,6,7].
Wyraźny wzrost zachorowań obserwuje się obecnie, wśród młodych kobiet poniżej 40. roku życia – od 2004 roku nowych przypadków zachorowań zdiagnozowano o 55% więcej.
U młodszych kobiet rak jest zazwyczaj bardziej inwazyjny (szybsze tempo rozwoju i metabolizmu komórkowego) niż u starszych [1,2,3].
Powinno się zatem skupić większą uwagę na działaniach służących wczesnemu wykrywaniu raka piersi, czyli profilaktyce wtórnej. Wczesne wykrywanie nowotworów realizowane jest między innymi poprzez stosowanie prozdrowotnych zachowań, do których zalicza się samokontrolę piersi i zgłaszanie się na profilaktyczne badania kontrolne, rutynowe badania wykonywane przez lekarzy w codziennej pracy, a także realizację specjalnych programów badań przesiewowych [7].
Niewątpliwym atutem zdrowego stylu życia jest umiejętność samooceny swojego zdrowia, która może skutkować wczesną interwencją medyczną [7,8].
Symptomy chorobowe i objawy raka piersi (guza sutka) zależą od stopnia jego zaawansowania. Zarówno rak piersi, jak i nowotwór sutka w początkowym okresie rozwoju przebiegają najczęściej bezobjawowo, wówczas guz jest najczęściej wykrywany podczas profilaktycznej mammografii lub innego badania diagnostycznego piersi. Podstawą ustalenia ostatecznego rozpoznania raka piersi jest zawsze wynik badania patomorfologicznego. We wczesnych stadiach, rak sutka może być wykryty wyłącznie badaniem specjalistycznym. W miarę rozrostu guza piersi, dochodzą kolejne symptomy takie jak asymetria piersi, wciągnięcie skóry lub brodawki sutkowej, zaczerwienienie skóry, jednostronny wyciek z brodawki. Najczęstszym objawem raka sutka jest guz, który często wykrywany jest samodzielnie przez pacjentkę. Częstość występowania tego objawu szacuje się między 65% a 76%. Do innych objawów raka piersi należą zmiany w obrębie skóry i brodawki, ból, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz symptomy związane z przerzutami w odległych narządach.
Szczególnie agresywną postacią raka piersi jest zapalny rak sutka, który występuje relatywnie rzadko. W badaniu przedmiotowym często nie stwierdza się guza, a objawem zapalnego raka piersi jest obrzęknięta „pomarańczowa” skóra, zaczerwienienie skóry i jej owrzodzenie.
Naciek skóry lub jej owrzodzenie to objaw zaawansowanego raka piersi podobnie jak guzki satelitarne. Objawy raka piersi w obrębie brodawki sutkowej charakteryzują się wyciekiem z brodawki sutkowej, który ma charakter surowiczy lub surowiczo-krwisty, wciągnięciem brodawki (rzadki objaw nowotworu piersi), wykwitami o charakterze zmian krostowatych, w sytuacji progresji rakowi sutka może towarzyszyć krwawienie lub owrzodzenie. Ból jest dość rzadkim objawem towarzyszącym pierwotnej zmianie w piersi, natomiast jest częstym symptomem zaawansowanego raka piersi. Częstym objawem raka piersi jest powiększenie pachowych węzłów chłonnych po stronie guza, u niektórych chorych rak piersi przybiera postać zapalną i objawia się wówczas obrzękiem i zaczerwienieniem skóry, miejscowo podwyższoną temperaturą i dolegliwościami bólowymi. U kobiet karmiących piersią, rak sutka został opisany jako zjawisko nazywane milk rejection sign, które polega na niechęci dziecka do ssania chorej piersi matki. Charakterystyka objawów choroby nowotworowej piersi z przerzutami do odległych narządów zależy od lokalizacji tych zmian. Wczesne wykrycie guza pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia raka piersi. W związku z tym, wszystkie kobiety powinny zachować czujność onkologiczną i niezwłocznie konsultować z lekarzem wszelkie niepokojące symptomy mogące sugerować objawy raka piersi [8].
W połowie ubiegłego wieku rozpoczęto badania, które na początku lat 70. wykazały wstępnie, że regularne badanie piersi wraz z towarzyszącą diagnostyką obrazową gruczołów piersiowych – mammografią, przynoszą efekt w postaci spadku umieralności z powodu raka piersi. Późniejsze randomizowane badania na dużych populacjach potwierdziły te wstępne wyniki, dlatego aktualnie regularne badania przesiewowe w kierunku raka piersi są rekomendowane na całym świecie. Obecnie zaaprobowaną aktualnie techniką obrazowania piersi w badaniach przesiewowych jest mammografia [9].
Samokontrola piersi jest łatwa do wyuczenia, nieszkodliwa i wykonywana metodologicznie tak samo, jak badanie fizykalne przez lekarza (dużo większa wykrywalność związana z wiedzą i umiejętnościami doświadczonego lekarza). Liczne badania znacznej populacji kobiet nie wykazały, aby w ten sposób zwiększyła się wykrywalność raka sutka, a więc nie jest to najważniejsza technika skriningowa. Niemniej w krajach lub regionach, gdzie dostępność mammografii jest mała, ta metoda okazuje się bardzo ważna, zwiększa świadomość kobiet i wyczula na konieczność szybkiego zgłaszania się do lekarza. Udowodniono, że większość guzów sutka rozpoznają same kobiety, WHO nakazuje wykonywanie tych badań przez same kobiety [9,10]
Samobadanie składa się z dwóch części: badania dotykiem i oglądania. Do zasad ogólnych samobadania piersi: metoda samobadania powinna być prosta i obejmować jak najmniej czynności, powinien być przebadany cały gruczoł, włącznie z dołem pachowym, skóra powinna być wilgotna w czasie badania, badanie powinno polegać na delikatnym ucisku z/bez zastosowania ruchów rotacyjnych. Należy unikać silnego ugniatania sutków w czasie badania [11]. W trakcie samobadania piersi, może zostać wykorzystana rękawica FemiGlove, specjalnie opatentowana rękawica wielokrotnego użytku do samodzielnego badania piersi, która zwiększa czułość dotyku nawet 8-krotnie.
Posiada rozmiar standardowej rękawicy i jest narzędziem pomocniczym w badaniu piersi w warunkach domowych. Rękawica FemiGlove działa jak „szkło powiększające” opierając się na naukowej zasadzie lokalizowania i powiększania. Rękawica FemiGlove zwiększa czułość dotyku poprzez specjalnie opatentowaną technologię wytwarzania, która redukuje tarcie pomiędzy palcami a skórą oraz zapobiega przemieszczaniu się guzków i zgrubień w trakcie badania. Rękawica FemiGlove sprawia, że ruch jest płynny, a zmiany dobrze wyczuwalne [12].
Pomimo, iż samobadanie piersi jest technicznie proste, tylko nieliczne kobiety potrafią prawidłowo przeprowadzać to badanie. Wykazano, że tylko 2-3% kobiet wykonuje to badanie poprawnie w okresie roku po odbyciu instruktażu [8, 10].
Od początków stosowania diagnostyki obrazowej, rozwijała się równolegle czynnościowa metoda diagnostyczna – termografia piersi. Rozróżnia się dwa typy termografii: zdalną i kontaktową.
Termografia już we wczesnych latach 80. zyskała uznanie w oczach US Food & Drug Adminstration, jako obiecująca i nieinwazyjna metoda diagnostyki i wykrywania wczesnych zmian chorobowych w organizmie człowieka. Termografia okazała się skuteczna we wczesnym wykrywaniu nowotworów piersi. Jako metoda badań diagnostycznych nie mogła przez lata być w pełni wykorzystana ze względu na ograniczone możliwości internetu, mocy obliczeniowej komputerów oraz niewystarczającej wiedzy dotyczącej matryc ciekłokrystalicznych [13]. Dziś rozwój wiedzy i nauki oraz zaplecze operacyjne pozwoliło na pełne wykorzystanie termografii w diagnostyce zmian nowotworowych. Stworzono pierwsze na świecie urządzenie do badania piersi w warunkach domowych z wykorzystaniem termografii kontaktowej – SYSTEM BRASTER®.
Temperatura na powierzchni ciała jest manifestacją ciepła pochodzącego z wnętrza narządu. Urządzenie w kontakcie ze skórą piersi tworzy mapę termiczną piersi. Jest to struktura w kolorach czerwonych, niebieskich i zielonych. Dzieje się tak dzięki zastosowaniu matrycy ciekłokrystalicznej. Wykorzystanie matryc ciekłokrystalicznych czyni urządzenie całkowicie bezpiecznym, odczytując temperaturę ludzkiego ciała.
Głównymi atutami badania realizowanego za pomocą SYSTEMU BRASTER® są bezpieczeństwo, dokładność oraz nieinwazyjność badania, dzięki czemu kobiety mogą je wykonywać samodzielnie w domu w połączeniu z badaniem palpacyjnym. Uzyskują wówczas pewność właściwie przeprowadzonego badania oraz zwiększają szansę na wczesne wykrycie zmian nowotworowych. Jest metodą obrazowania czynnościowego – to znaczy, że wskazuje te zmiany w piersi, które emitują ciepło. Takimi zmianami są właśnie nowotwory złośliwe, które w procesie swojego wzrostu budują gęstą sieć naczyń krwionośnych (neoangiogeneza) odżywiających guz, a przez to emitujących dużo energii cieplnej. Obrazy termiczne piersi zarejestrowane przez BRASTER® przekazywane są do systemu analitycznego, który je interpretuje i odróżnia obrazy ciepła wyzwalanego na przykład przez naczynia krwionośne od ciepła wywołanego aktywnością komórek nowotworowych tworzących guz. Dodatkowo system interpretacyjny skonfigurowany z urządzeniem zapamiętuje obraz piersi danej kobiety i cyklicznie porównuje ze sobą wszystkie kolejne wykonane obrazy termiczne, tworząc swego rodzaju jedyny i niepowtarzalny „odcisk papilarny” narządu [14].
Urządzenie skonfigurowane z telefonem komórkowym (smartfonem) lub tabletem kieruje działaniami kobiety, tak aby prawidłowo wykonać od 1 do 5 pomiarów piersi (liczba pomiarów jest uzależniona od wielkości piersi). Następnie przesyła zebrane dane do interpretacji.
Kobieta otrzymuje informację dotyczące poprawności badania lub konieczności zgłoszenia się do lekarza w celu skonsultowania zidentyfikowanych zmian.
System automatycznej interpretacji obrazów termograficznych wykorzystuje algorytmy sztucznej inteligencji. Został opracowany na podstawie procesu interpretacji przeprowadzanego przez specjalistów zajmujących się tym obszarem. Celem systemu jest wykrycie różnego rodzaju asymetrii w obrazach termograficznych obu piersi. Asymetrie te są silnie skorelowane z występowaniem raka.
Algorytmiczna parametryzacja pozwalająca na znalezienie istotnych różnic i oddzielenie ich od naturalnej zmienności jest zadaniem złożonym. W uproszczeniu można podzielić je na kilka kolejno wykonywanych etapów: wykluczenie obszarów obrazu, które nie należą do piersi; w celu wykluczenia fałszywej asymetrii, analogiczna procedura identyfikacji przeprowadzana jest dla dołów pachowych, w ramach badania dla każdej piersi wykonywanych jest kilka przyłożeń pomiarowych, adekwatnie do rozmiaru piersi; następnie dokonywana jest ocena równowagi termicznej, polega ona na określeniu, czy w jednej piersi występują obszary znacznie cieplejsze niż w drugiej; na koniec badana jest równowaga strukturalna, równowaga ta określa, czy w którejś piersi występują skupiska ciepła nie mające swojego odpowiednika w drugiej piersi. Na podstawie przeprowadzonego wieloośrodkowego, badania obserwacyjnego wykazano wysokie ujemne wartości predykcyjne w populacji kobiet do 50 roku życia, uzyskano wysokie dodatnie wartości predykcyjne na poziomie populacji kobiet do 50 roku życia, odsetek wyników fałszywie dodatnich uzyskanych w badaniu termograficznym był zbliżony do odsetka wyników fałszywie dodatnich uzyskanych w badaniu ultrasonograficznym oraz wykazano, że budowa piersi nie wpływa na skuteczność diagnostyczną badania termograficznego w całej populacji przebadanych kobiet [14].
Profilaktyka raka sutka powinna polegać na znalezieniu takiego sposobu postępowania, który jest biologicznie uzasadniony, pozbawiony objawów niepożądanych i społecznie akceptowany.
