Diagnostyka bólu okolicy urogenitalnej w praktyce lekarza ginekologa. Klasyfikacja DSM-5

Historia obserwacji bólu seksualnego ma ponad 150 lat. W 1861 r. amerykański lekarz Marion Sims wygłosił mowę przed Towarzystwem Położniczym w Londynie (Obstetrical Society of London) o pochwicy (On Vaginismus), w której po raz pierwszy opisał pięć kobiet z „zespołem objawów, składających się na odrębną chorobę, straszną, jeśli idzie o rozmiar nieszczęścia, którego jest źródłem, nieszczęścia nie tylko fizycznego, ale też społecznego i moralnego”. „Moralne nieszczęście” dotyczyło faktu, że takie kobiety pozostawały dziewicami mimo lat małżeństwa. 

Sims rozróżniał dwa rodzaje bolesnego współżycia seksualnego: 

• zapalenie przedsionka pochwy (vestibulitis),
• mimowolny skurcz mięśni wokół wejścia do pochwy (vaginismus). 

Do ich opisu używał jednego terminu – pochwica (vaginismus).

Z kolei termin vulvodynia po raz pierwszy został użyty w tekście medycznym w 1880 r., a w roku 1888 S.A. Skene pisał o „wyjątkowej nadwrażliwości sromu bez widocznego zaczerwienienia oraz innych zewnętrznie manifestowanych widocznych chorób. Kiedy badający palec dotyka tej hyper nadwrażliwej części, pacjentka skarży się na ból, który czasem jest tak duży, że wywołuje płacz. Stosunek seksualny jest tak samo bolesny, drażniący i w tych przypadkach niemożliwy” [5]. 

Prace obu badaczy zostały zignorowane i odrzucone. Bolesne współżycie seksualne kobiety pozostało poza obszarem zainteresowania medycyny. Większą przychylność lekarzy znalazły pod koniec XIX w. teorie psychoanalityczne S. Freuda. Problemy seksualne, marzenia i sny erotyczne kwalifikowano od tego czasu jako nerwice i histerie, czyli problemy wyłącznie psychiatryczne. Dla wielu pozostały tam do dzisiaj.

Aspekt bólu powierzchni przedsionka pochwy, tak dobrze opisany przez Simsa, był ignorowany aż do końca XX w. Kobiety wysyłane były do psychoterapeutów lub psychiatrów. W ich normach postępowania nie było badania ginekologicznego, a bez niego nie można było wykryć i zdefiniować dolegliwości. Skutkiem tego w tekstach medycznych z lat 1929–1974 brak jakichkolwiek doniesień na temat chorób sromu. Po pół wieku milczenia w 1975 r. termin vulvodynia został użyty ponownie przez International Society for the Study of Vulvovaginal Disease (ISSVD).

DSM-5. Genito-pelvic pain/penetration disorders

Współcześnie zgodnie z klasyfikacją DSM-5 rozpoznajemy cztery rodzaje zaburzeń seksualnych u kobiet:

1. female orgasmic disorder – zaburzenia orgazmu,
2. female sexual interest/arousal disorder – zaburzenia pożądania i podniecenia, 
3. genito-pelvic pain/penetration disor...