Doustna złożona antykoncepcja hormonalna oparta na 17β-estradiolu

Świadomość kobiet oraz łatwiejszy dostęp do antykoncepcji spowodowały, że na całym świecie coraz powszechniejsze staje się stosowanie różnych metod antykoncepcyjnych. Według najnowszych doniesień 
922 mln  kobiet w wieku rozrodczym (lub ich partnerzy) mieszkających na świecie w 2019 r. stosowało jakiś rodzaj antykoncepcji. Powszechność określonych metod antykoncepcyjnych znacząco różni się w zależności od regionu świata [1].
Hormonalne doustne środki antykoncepcyjne zostały wprowadzone w latach 60. XX w. i umożliwiły milionom kobiet uniknięcie niezamierzonych ciąż. Pierwsze tabletki hormonalne zawierały 150 µg
mestranolu (biologicznie nieaktywny prolek etynyloestradiolu [EE], do którego jest demetylowany w wątrobie). Obecnie większość tabletek zawiera 35 µg lub mniej EE. Ponadto dostępne są pigułki zawierające walerianian estradiolu (E2V) i 17β-estradiol (E2). 
Zmniejszenie dawek EE w tabletkach hormonalnych wiązało się z poprawą profilu bezpieczeństwa antykoncepcji hormonalnej i zmniejszeniem naczyniowych działań niepożądanych. Co więcej, zastąpienie EE przez E2 lub E2 V w złożonej antykoncepcji doustnej było przedmiotem zainteresowania badaczy od późnych lat 70. XX w. w celu poprawy ich bezpieczeństwa i tolerancji [2]. 
Według doniesień złożone doustne pigułki antykoncepcyjne (ang. combined-oral contraceptive pills, COCP) zawierające syntetyczny estradiol (identyczny z endogennym estrogenem) są potencjalnie bezpieczniejsze niż „tradycyjne” COCP zawierające etynyloestradiol. COCP zawierające estradiol są uważane za idealną opcję dla kobiet, które szukają antykoncepcji hormonalnej, ale takiej, która jest bardziej „naturalna” i podobna do hormonów naturalnie wytwarzanych w ich organizmach [3]. Jedyny dostępny w Europie COCP (schemat 24/4-dniowy) zawierający estradiol (1,5 mg E2 strukturalnie identycznego z 17β-estradiolem) został wprowadzony w 2011 r. i zawiera 2,5 mg octanu nomegestrolu jako składnik gestagenowy (NOMAC/E2) [4].
Artykuł ten ma na celu przedstawienie zalet i wad COCP zawierających estradiol i porównanie ich z COCPs zawierającymi etynyloestradiol.
17β-estradiol, zmikronizowany w celu poprawy biodostępności, ma słaby efekt estrogenowy i łagodny wpływ metaboliczny na białka wątroby [5]. Octan nomegestrolu ma prawie wyłączne wiązanie z receptorem progesteronowym i stwierdzono, że jest metabolicznie obojętny (bez aktywności androgennej, estrogenowej lub glukokortykoidowej oraz z umiarkowaną aktywnością antyandrogenną) [6]. Według doniesień estradiol w połączeniu z octanem nomegestrolu ma podobną skuteczność antykoncepcyjną w porównaniu z EE-COCP. 
Obecnie wskaźnik Pearla jest uważany za najczęściej stosowaną metodę pomiaru skuteczności antykoncepcyjnej. Przeprowadzono dwa wieloośrodkowe badania w celu ustalenia skuteczności i bezpieczeństwa COCP NOMAC/E2 w porównaniu z EE-COCP. Nie wykazano istotnych statystycznie różnic dotyczących skuteczności antykoncepcyjnej między tymi dwiema grupami [3]. Ostatnie badania pokazują również, że NOMAC/E2 ma akceptowalną kontrolę cyklu i akceptowalny profil bezpieczeństwa [3, 6, 7].

Działania niepożądane

Najczęstsze niepożądane efekty związane z użyciem NOMAC/E2 to [3, 4]:

• trądzik (≥1/10 stosujących kobiet),
• nieregularne krwawienie/ plamienie (≥1/10),
• gorsza jakość życia, gorsze libido (≥1/100, <1/10),
• ból głowy (≥1/100, <1/10),
• nudności (≥1/100, <1/10),
• masywne krwawienie z macicy (≥1/100, <1/10),
• zwiększenie masy ciała (≥1/100, <1/10).

Zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego nie zostało ustalone, jak duże ryzyko rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej wiąże się ze stosowaniem NOMAC/E2 COCP w porównaniu z niskimi dawkami EE-COCP [4]. Jednak COCP o niskiej dawce EE i E2-COCP wiążą się z niższym ryzykiem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej niż COCP z dużymi dawkami EE [6].

Profil metaboliczny

Pigułki NOMAC/E2 mają minimalny wpływ na hemostazę (oceniany na podstawie oceny markerów krzepnięcia i fibrynolizy), profil lipidowy (oceniany na podstawie poziomów trójglicerydów i cholesterolu lipoproteinowego o niskiej i wysokiej gęstości) oraz metabolizm węglowodanów (oceniany na podstawie tolerancji glukozy i insulinooporności) lub mogą wywołać mniejszą zmianę tych parametrów niż doustne środki antykoncepcyjne oparte na EE [6, 7]. Wpływ NOMAC/E2 na masę ciała jest podobny jak przy stosowaniu innej doustnej antykoncepcji hormonalnej [4].

Krwawienia z dróg rodnych

Badania, w których oceniano profile krwawień związane ze stosowaniem NOMAC/E2 i EE-COCP, donoszą, że ten pierwszy rodzaj antykoncepcji wiąże się z krótszym i lżejszym krwawieniem w porównaniu do tabletek zawierających EE. Ponadto badania te wykazały statystycznie istotne zmniejszenie liczby dni krwawienia/ plamienia za pomocą NOMAC/E2 w porównaniu z EE-COCP [3, 6, 7]. 15–20% kobiet stosujących NOMAC/E2 zgłosiło nieregularne krwawienie po trzymiesięcznym okresie adaptacji według charakterystyki produktu leczniczego [4]. Jensen i wsp. donoszą, że w badaniu przeprowadzonym w Europie, Azji i Australii nieregularne krwawienie stopniowo zmniejszało się wraz z ciągłym stosowaniem NOMAC/E2 z blisko 34% do 14% (w cyklach 1–13) [7]. Podobną tendencję do stopniowego zmniejszania nieregularnego krwawienia zaobserwowano w badaniu przeprowadzonym w Ameryce Północnej i Południowej.

Gęstość mineralna kości

Jensen i wsp. informują, że podczas dwuletniej obserwacji między kobietami stosującymi NOMAC/E2 a kobietami stosującymi EE/LNG COC nie zaobserwowano klinicznie istotnego wpływu na gęstość mineralną kości [7].

Jakość życia

Według literatury NOMAC/E2 zmniejsza objawy przedmiesiączkowe i menstruacyjne oraz bóle menstruacyjne, a także poprawia jakość życia [8, 9]. W rocznym badaniu obserwacyjnym przeprowadzonym na grupie 300 kobiet badane odnotowały znaczną poprawę objawów związanych z cyklem miesiączkowym (p < 0,0001) podczas leczenia NOMAC/E2.
Ponadto leczenie NOMAC/E2 nie miało wpływu na libido pacjentek [6].
 

Podsumowanie 

NOMAC/E2 jest skutecznym i bezpiecznym doustnym środkiem antykoncepcyjnym, który wywiera minimalny wpływ na metabolizm hemostatyczny, lipidowy i węglowodanowy. Jest to alternatywa dla kobiet poszukujących antykoncepcji hormonalnej, która jest bardziej „naturalna” i podobna do hormonów endogennych. 

Piśmiennictwo do artykułu dostępne w redakcji.