Mimo to często mówi się o suplementacji w ciąży, która jest zalecana każdej ciężarnej. O jakich składnikach mowa?
POLECAMY
Które witaminy warto suplementować w trakcie ciąży?
Suplementacja witamin w trakcie ciąży jest niezwykle istotna dla zdrowia matki i rozwijającego się dziecka. Zastanawiasz się, które składniki są najważniejsze? Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) w najnowszej aktualizacji wytycznych zaleca uzupełnianie diety o kwas foliowy, witaminę D, cholinę, witaminę B12 oraz witaminę B6. Każda z tych witamin wykazuje swoje unikalne działanie, a niedobór którejkolwiek może negatywnie wpłynąć na zdrowie.
Skupmy się jednak na składnikach, o których mówi się najwięcej. Jakie witaminy w ciąży są kluczowe?
Kwas foliowy
Kwas foliowy jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju płodu, zwłaszcza w pierwszych tygodniach ciąży. Dlaczego jego suplementacja jest tak ważna? Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników dokładnie wskazuje, jak i kiedy należy suplementować tę witaminę.
Kwas foliowy jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który pełni bardzo ważne funkcje w zdrowym przebiegu ciąży. Suplementacja tego składnika rekomendowana jest przez lekarzy i dietetyków już na etapie planowania ciąży, a także w jej pierwszych tygodniach.
Witamina B9 jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju cewy nerwowej, która w trakcie ciąży i rozwoju płodu przekształca się w mózg oraz rdzeń kręgowy dziecka. Brak odpowiedniej ilości kwasu foliowego w diecie ciężarnej może prowadzić do poważnych wad wrodzonych, w tym do rozszczepu kręgosłupa czy bezmózgowia.
Kwas foliowy w ciąży jest ważny także dla podziałów komórkowych i procesów metylacji. Pomaga utrzymać bezpieczny poziom homocysteiny. Niedostateczna podaż tego składnika może prowadzić do wad, które mają charakter nieodwracalny i mogą znacząco wpłynąć na zdrowie dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby zadbać o odpowiednią suplementację już na etapie planowania ciąży — dzięki temu skutecznie unikniesz niedoboru kwasu foliowego i ograniczysz ryzyko związane z nieprawidłowym przebiegiem ciąży.
Warto również wspomnieć, że kwas foliowy wpływa także na zdrowie matki. Wspiera produkcję czerwonych krwinek i zapobiega anemii, która jest częstym problemem w ciąży.
Kiedy zacząć brać kwas foliowy? Zgodnie z rekomendacjami PTGiP z 2024 roku, przyjmowanie kwasu foliowego powinno rozpocząć się na trzy miesiące przed planowaną ciążą. Kontynuacja jest zalecana przez co najmniej pierwsze 12 tygodni ciąży. Warto zwrócić uwagę na kobiety, które teoretycznie nie planują dzieci, ale regularnie współżyją i istnieje u nich prawdopodobieństwo (nawet znikome) zajścia w ciążę — w takich przypadkach regularna suplementacja również jest wskazana.
W okresie przedkoncepcyjnym PTGiP zaleca dwie dawki: 400 µg aktywnej formy kwasu foliowego (5-MTHF) oraz 400 µg standardowego kwasu foliowego. Obie formy są różnie metabolizowane przez organizm, a ich łączne przyjmowanie zapewnia, że suplementowany kwas foliowy będzie efektywnie wykorzystywany.
W czasie ciąży dawka powinna być zwiększona do 800 µg aktywnej formy kwasu foliowego (5-MTHF). Zwracaj uwagę na skład preparatów.
Witamina B12
Witamina B12 jest niezwykle ważna dla zdrowia kobiet w ciąży i prawidłowego rozwoju dziecka. Niedobór tej witaminy może prowadzić do poważnych komplikacji, dlatego warto zwrócić szczególną uwagę na jej suplementację w tym wyjątkowym okresie.
Kobalamina (inna nazwa witaminy B12) jest niezbędna dla produkcji czerwonych krwinek, syntezy DNA oraz prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jej niewystarczająca ilość w codziennej diecie może prowadzić do anemii megaloblastycznej, która może być niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka. Ponadto, niedobór witaminy B12 może negatywnie wpływać na rozwój układu nerwowego płodu, co może prowadzić do wystąpienia wad wrodzonych.
Suplementacja witaminą B12 jest szczególnie istotna dla kobiet, które stosują dietę wegetariańską lub wegańską, ponieważ witamina ta występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Kobiety w ciąży powinny spożywać około 2,6 mikrogramów witaminy B12 dziennie — taka ilość odpowiada także zalecanej dawce dziennej suplementacji.
W przeciwieństwie do kwasu foliowego, nie zaleca się rutynowego przyjmowania witaminy B12 każdej ciężarnej. Należy jednak wiedzieć, że jest to konieczność w przypadku diety ubogiej w produkty zwierzęce — o tej kwestii zawsze należy poinformować swojego lekarza, najpewniej specjalista również o to zapyta.
Witamina D
O witaminie D mówi się nie tylko w kontekście ciąży. Czy wiesz, że jej suplementację zaleca się praktycznie każdemu? W Polsce zmagamy się z powszechnie występującymi niedoborami „witaminy słońca".
Jednak skupmy się na zdrowiu kobiety w ciąży oraz prawidłowym rozwoju płodu. Odpowiednia podaż witaminy D może mieć długotrwały wpływ na Twoje dziecko, poprawiając funkcjonowanie jego układu odpornościowego oraz zmniejszając ryzyko otyłości i chorób metabolicznych.
Mówiąc o właściwościach i roli witaminy D, wspomina się o jej plejotropowym, czyli wielokierunkowym działaniu. W kontekście samej suplementacji w ciąży należy podkreślić, że jedną z jej ważniejszych funkcji jest czynny udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie kobiety, która jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju kości i zębów płodu. Niedobory witaminy D mogą prowadzić do krzywicy u noworodka, a także do problemów z mineralizacją kości matki. Wiele kobiet (zwłaszcza wieloródek) zmaga się z osteoporozą, będącą wynikiem niewystarczającej podaży wapnia oraz witaminy D w okresie ciąży i laktacji.
Inne działanie witaminy D (zupełnie w odmiennym kierunku) to wpływ na układ odpornościowy. Odpowiednia podaż witaminy D wpływa korzystnie na przebieg procesów immunologicznych, których prawidłowa efektywność jest niezbędna dla zachowania zdrowia przyszłej mamy, a tym samym jej dziecka.
Odpowiednia podaż witaminy D w czasie ciąży może również wpływać na zdrowie dziecka w przyszłości. Badania wykazują, że dzieci matek z odpowiednim poziomem witaminy D mają mniejsze ryzyko wystąpienia otyłości i cukrzycy. Witamina D wpływa na metabolizm glukozy i funkcjonowanie komórek beta trzustki, co ma znaczenie w profilaktyce chorób metabolicznych.
Naturalne źródła witaminy D to przede wszystkim ekspozycja na promienie słoneczne, które stymulują jej syntezę w skórze. Jednak w naszym klimacie, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, trudno jest zapewnić odpowiednią ilość witaminy D tylko poprzez ekspozycję na słońce. Dlatego standardowe suplementy dla ciężarnych najczęściej uwzględniają witaminę D.
Zalecana dzienna dawka witaminy D dla kobiet w ciąży wynosi około 2000 IU, chociaż niektóre źródła sugerują wyższe dawki, zwłaszcza w przypadku stwierdzonych niedoborów. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem, aby ustalić optymalną dawkę i formę suplementacji w ciąży. Suplementy mogą występować w postaci tabletek, kapsułek lub kropli, a ich wybór zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji.
Nigdy nie należy samodzielnie zwiększać dawek, ponieważ zbyt wysokie stężenie witaminy D może być toksyczne. Warto monitorować poziom witaminy D we krwi za pomocą regularnych badań, zwłaszcza w okresie ciąży. Zapewnienie odpowiedniego poziomu witaminy D jest inwestycją w zdrowie Twoje i Twojego dziecka. Dbając o odpowiednią suplementację, minimalizujesz ryzyko poważnych problemów zdrowotnych w przyszłości.
Jakie mogą być skutki niedoborów witamin w ciąży?
Niedobory witamin w ciąży mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Mówi się o tym tak głośno, ponieważ niektóre z nich są naprawdę poważne i nieodwracalne. Składniki mineralne i witaminy w ciąży wpływają przecież na dwa życia — kobiety ciężarnej i jej dziecka. Zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze w tym okresie również wzrasta, stąd naprawdę warto wiedzieć, co suplementować w ciąży.
Brak odpowiedniej podaży kluczowych witamin dla ciężarnych może skutkować anemią, osłabieniem układu odpornościowego oraz zwiększonym ryzykiem powikłań ciążowych (np. cukrzycy ciążowej, przedwczesnego porodu czy stanu przedrzucawkowego).
Suplementacja w ciąży: co poza witaminami?
Oprócz najlepszych witamin, w ciąży suplementacja obejmuje również składniki mineralne i inne substancje odżywcze. Poniżej znajdziesz rekomendacje dotyczące najważniejszych suplementów, których przyjmowanie warto rozważyć w trakcie ciąży.
Żelazo
Żelazo jest ważne dla produkcji czerwonych krwinek, które transportują tlen do wszystkich komórek organizmu. Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży wzrasta, ponieważ rosnące dziecko potrzebuje więcej krwi i tlenu. Zalecane ilości (27 mg w porównaniu do 18 mg sprzed ciąży) są tak duże, że kobiecie często trudno jest zapewnić sobie odpowiednią ilość tego składnika z diety. Chociaż zbilansowany jadłospis powinien być podstawą, to dla niektórych kobiet w praktyce jest to zwyczajnie niemożliwe.
Niedobór żelaza może prowadzić do anemii, osłabienia i zwiększonego ryzyka przedwczesnego porodu. Warto jednak zaznaczyć, że przyjmowanie suplementów żelaza zaleca się wyłącznie po konsultacji z lekarzem.
Jod
Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, która reguluje metabolizm i wpływa na rozwój mózgu dziecka. Niedobór jodu w ciąży może prowadzić do opóźnienia rozwoju umysłowego i fizycznego płodu, a także do problemów z tarczycą u matki. Zaleca się przyjmowanie tego składnika, szczególnie w regionach, gdzie zawartość jodu w diecie jest niska.
Suplementacja jodu w ciąży musi być prowadzona pod okiem lekarza, ponieważ nadmiar tego składnika mineralnego może być toksyczny i również prowadzić do zaburzeń pracy tarczycy.
Magnez
Magnez bierze udział w regulacji pracy tkanki mięśniowej (w tym także tkanek, które budują macicę) oraz wspiera zdrowie układu nerwowego. Niedobór magnezu może prowadzić do skurczów mięśni, nadciśnienia tętniczego i przedwczesnych skurczów porodowych. Magnez jest również ważny dla metabolizmu kości. Suplementacja magnezem w ciąży może być konieczna, szczególnie jeśli u kobiety występują widoczne objawy niedoboru.
DHA — kwas dokozaheksaenowy
DHA jest wielonienasyconym kwasem omega-3, który jest niezbędny dla rozwoju mózgu i oczu płodu. Zalicza się do niezbędnych składników i witamin w 2 trymestrze ciąży — to właśnie od tego momentu zaczyna intensywniej przenikać przez łożysko.
Odpowiednia podaż DHA w ciąży może wpływać na wyższy poziom inteligencji, lepszą ostrość wzroku i zmniejszenie ryzyka wystąpienia problemów behawioralnych u dziecka. DHA można znaleźć w tłustych rybach, takich jak łosoś i makrela, oraz w suplementach diety. Kobiety w ciąży powinny rozważyć suplementację DHA, zwłaszcza jeśli ich dieta jest uboga w ryby.
Zalecana dawka DHA w ciąży to około 200-300 mg dziennie. W tym przypadku również konieczne staje się zwrócenie uwagi na pochodzenie preparatu i potwierdzenie tego, że suplement jest wolny od zanieczyszczeń.
Bibliografia
Mrozikiewicz, A. S., Opoń, D. B., Drews, K., Kaczmarek, P., Wielgoś, M., & Sieroszewski, P. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu.
Urban-Mocek, M. B., & Szymczak, J. (2019). Osteoporoza związana z ciążą i laktacją. In Rheumatology Forum (Vol. 5, No. 2, pp. 97-104).
Zabul, P., Wozniak, M., Slominski, A. T., Preis, K., Gorska, M., Korozan, M., ... & Knap, N. A. (2021). Rola witaminy D w prewencji stanu przedrzucawkowego (Doctoral dissertation).
Rutkowska, J., Bandurska-Stankiewicz, E., Wiatr-Bykowska, D., Myszka-Podgórska, K., Kuglarz, E., & Matuszewski, W. (2016). Niedobór witaminy D u kobiet z cukrzycą ciążową. Diabetologia Praktyczna, 2(2), 65-70.
Makowska-Donajska, M., & Hirnle, L. (2017). Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2(4), 166-172.
